Het eisen van een keurmerk bij het aanbesteden van koffieautomaten is niet toegestaan. Dit volgt uit een uitspraak die het Europese Hof in mei 2012 deed tegen Nederland over de aanbesteding van koffieautomaten door de provincie Noord-Holland. Wel mogen de voor die milieukeur vastgelegde eisen gebruikt worden als technische specificatie.
1. Hof van Justitie EU, 10 mei 2012. Europese Commissie- Koninkrijk der Nederlanden (koffieautomaten Noord-Holland)
Zaak C-368/10
2. Beleidsdossier en thematiek:
– Europees aanbesteden;
– Technische specificaties;
– Gunningscriteria;
– Duurzaam aanbesteden.
3. Relevantie beleidsdossier en thematiek voor decentrale overheden
Het aspect duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol binnen overheidsaanbestedingen. Decentrale overheden voelen steeds vaker de behoefte om binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid aandacht te besteden aan duurzame inkoop. Ook in Europa staat duurzaam inkopen sinds enkele jaren hoog op de agenda. De Europese Commissie ziet duurzaam inkopen als instrument om duurzame economische groei te bevorderen.
4. Korte samenvatting feiten en rechtsvraag:
Op 16 augustus 2008 is in het Publicatieblad van de EU een aankondiging van gunning van een overheidsopdracht van de provincie Noord-Holland gepubliceerd. De opdracht behelst de levering en het beheer van koffieautomaten.
De provincie heeft in de technische specificaties de keurmerken Max Havelaar en EKO (of keurmerken met vergelijkbare of dezelfde uitgangspunten) voorgeschreven. Ter toetsing van de bekwaamheid van de ondernemers vroeg de provincie criteria en bewijzen betreffende duurzaam inkopen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Bij het formuleren van de gunningscriteria heeft e provincie een verwijzing naar het Max Havelaar en/of EKO keurmerk (of keurmerken met dezelfde uitgangspunten) opgenomen.
De Europese Commissie meent dat door deze handelswijze de provincie niet heeft voldaan aan verplichtingen die op grond van de aanbestedingsrichtlijn op de provincie rusten. Meer specifiek zou het gaan om schending van artikel 2 (transparantie en non-discriminatie), artikel 23 (technische specificaties), artikel 44 (geschiktheidseisen) en artikel 53 (gunningscriteria).
De Commissie stelt na aanmaning van- en een reactie daarop van Nederland (in 2009) in 2010 beroep in bij het Europese Hof. Het Hof doet in mei 2012 uitspraak en stelt dat de provincie niet heeft voldaan aan haar aanbestedingsverplichtingen.
5. Samenvatting uitspraak:
Doordat de provincie in de offerteaanvraag van inschrijvers verlangt dat:
1. Zij voldoen aan de ‘criteria van duurzaam inkopen en maatschappelijk verantwoord ondernemen’
2. Zij ‘bijdragen aan het duurzamer maken van de koffiemarkt en aan een milieutechnisch, sociaal en economisch verantwoorde koffieproductie’ en
3. in hun offerte aangeven ‘op welke wijze zij invulling geven’ aan de bedoelde criteria en ‘op welke wijze zij bijdragen’ tot de door de aanbestedende dienst aangegeven doelstellingen inzake de koffiemarkt en koffieproductie heeft de provincie een clausule vastgesteld die niet voldoet aan de transparantieplicht uit artikel 2 van aanbestedingsrichtlijn 2004/18.
6. Uitlichting decentrale relevantie uitspraak:
6.1. Technische specificaties bij fairtrade producten
Voor decentrale overheden die bij aanbestedingen rekening willen houden met duurzame, milieu of sociale criteria bevat deze uitspraak een nadere invulling.
Ten eerste is duidelijk geworden met deze zaak dat het vereiste van een aanbestedende dienst dat een product een fairtrade product is niet wordt gezien als een technische specificatie. Dit wordt eerder gezien als een bijzondere uitvoeringsvoorwaarde in het contract. Wel staat het Hof toe dat het fairtrade karakter van een product onderwerp wordt van het gunningscriterium voor een contract. Verder is het eisen van een keurmerk als zodanig (in dit geval EKO of Max Havelaar) niet toegestaan. Wel mogen de voor die milieukeur geldende eisen gebruikt worden als technische specificatie. Verder kunnen technische specificaties worden aangegeven in termen van prestatie-eisen en functionele eisen. Deze eisen kunnen milieukenmerken bevatten. Doordat het EKO-keurmerk op milieukenmerken is gebaseerd en voldoet aan de in de richtlijn vermelde voorwaarden is het een ‘milieukeur’ in de zin van de aanbestedingsrichtlijn. Het Max Havelaar keurmerk duidt fairtradeproducten aan.
Bij de toekenning van het keurmerk worden vier criteria gehanteerd:
– De betaalde prijs moet alle kosten dekken;
– Die prijs moet een toeslag op de marktkoersen bevatten;
– De productie moet worden voorgefinancierd en;
– De importeur moet een langdurige handelsrelatie met de producenten hebben.
Deze vier criteria stroken niet met de definitie van technische specificatie in de aanbestedingsrichtlijn. Deze voorziet namelijk uitsluitend op de kenmerken van de producten zelf en de vervaardiging, de verpakking en het gebruik ervan. De definitie van technische specificatie gaat niet over de voorwaarden waaronder de leverancier de producten van de producent heeft betrokken. Het Max Havelaar keurmerk moet daarom als een voorwaarde voor de uitvoering voor een opdracht en niet als technische specificatie worden aangemerkt.
6.2. Gunningscriteria bij keurmerken
Tot slot mag een gunningscriterium wel inhouden dat een fairtradeproduct de voorkeur krijgt. Dit mag echter alleen geeist worden voor de in het kader van de opdracht te leveren producten. En niet voor het algemene inkoopbeleid van inschrijvers. Bij het formuleren van een gunningscriterium voor een fairtrade product mag geen keurmerk genoemd worden. Wel is het toegestaan de eisen van het keurmerk te noemen.
Meer informatie
– Inbreukprocedures, Aanbestedingen;
– Duurzaam aanbesteden, Aanbestedingen;
