Voor gemeenten is het vaak niet duidelijk welke persoonsgegevens ze mogen verwerken in het kader van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). Dat stelt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) naar aanleiding van signalen, klachten en vragen. Ondanks de wijziging van de Wgs die begin dit jaar juist moest zorgen voor meer duidelijkheid, blijken gemeenten en andere betrokkenen met het oog op de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in de praktijk nog veel vragen te hebben. Daarom heeft de AP een handreiking opgesteld met aandachtspunten om aan de privacywetgeving te voldoen.
Waarom is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening belangrijk voor gemeenten?
Volgens de Wgs zijn gemeenten verantwoordelijk voor het bieden van hulp aan inwoners die problematische betaalachterstanden hebben met betrekking tot hun vaste lasten of andere schulden hebben die problematisch zijn of kunnen worden. Met name het vroegtijdig opvangen van signalen van burgers die beginnende schulden hebben en het risico lopen om in de problemen te komen is een belangrijke taak voor gemeenten. Dit heet vroegsignalering. De Wgs stelt schuldhulpverleners en schuldeisers in staat om in een vroeg stadium gegevens direct en zonder toestemming van de burger te verzamelen en uit te kunnen wisselen. Daarmee kunnen gemeenten op basis van deze signalen uit eigen beweging hun burgers schuldhulpverlening aanbieden.
Om effectief en efficiënt schuldhulp te verlenen is informatie nodig over bijvoorbeeld het salaris, de gezondheid, de onderneming of woning van de persoon met schulden. Deze informatie wordt ingewonnen bij verschillende partijen. Een gemeente kan bijvoorbeeld informatie krijgen over het inkomen en de afloscapaciteit van de betrokken burger via de Belastingdienst en uitkeringsinstanties. Ook hebben gemeenten informatie nodig wanneer zij een plan opstellen om hun inwoners maatschappelijk te ondersteunen. Daarmee zijn gemeenten verwerkingsverantwoordelijke van persoonsgegevens en dan moet er rekening worden gehouden met de verwerkingsbeginselen uit de AVG. Voor elke verwerking van persoonsgegevens moet namelijk een grondslag zijn. Het blijkt in de praktijk echter onduidelijk te zijn welke gegevens mogen worden verwerkt.
Wat is het probleem van schuldhulpverlening bij gemeenten?
De AP geeft aan dat zij in de afgelopen jaren meerdere signalen, klachten en vragen heeft ontvangen over schuldhulpverlening. Hierbij is het probleem dat vaak niet duidelijk is welke gegevens de verschillende partijen met elkaar mogen delen op grond van de AVG. In de praktijk worden hierdoor gegevens gedeeld zonder dat daarvoor een wettelijke grondslag bestaat.
De Wgs onderscheidt verschillende fasen in de schuldhulpverlening door gemeenten. Deze fasen zijn bepalend voor de vraag wie er verantwoordelijk is voor gegevensverwerkingen en welke persoonsgegevens mogen worden verwerkt. Iedere fase heeft een concreet doel binnen de schuldhulpverlening geformuleerd. De volgende doelen worden daarbij onderscheiden:
- Vroegsignalering;
- Toegang tot schuldhulpverlening (en het besluit daartoe);
- Opstellen van het plan van aanpak (en het besluit daartoe).
Na deze fasen volgt de daadwerkelijke uitvoering van de hulpverlening. De Wgs gaat met deze fasering uit van een zekere chronologie in de schuldhulpverlening. In de praktijk blijkt het echter anders te verlopen. Het komt namelijk voor dat de verschillende fasen binnen de schuldhulpverlening gelijktijdig lopen en dat partijen verschillende rollen kunnen innemen. Dit is voor gemeenten en andere betrokkenen een extra uitdaging bij het bepalen van de rechtmatigheid van de verwerking van persoonsgegevens.
Aandachtspunten schuldhulpverlening volgens de AP
De AP heeft in de handreiking per fase van het hulptraject verschillende aandachtspunten opgesteld voor gemeenten, om burgers uit problematische schulden te helpen met respect voor hun privacy. Meer in het algemeen geldt dat:
- De gegevensverwerking noodzakelijk moet zijn voor het realiseren van de in de wet genoemde doelen;
- De gemeente of hulpverlener de proportionaliteit en de subsidiariteit van de verwerking moet afwegen;
- De inwoner om wie het gaat moet direct vanaf het begin door de gemeente mee worden genomen bij elke stap in het proces. Dit zodat de inwoner zo veel mogelijk informatie krijgt over de verwerking van zijn persoonsgegevens.
Los van de aandachtspunten per fase, zijn er nog andere aandachtspunten om bij schuldhulpverlening aan de AVG op te letten . Hier gaat het bijvoorbeeld om DPIA’s, beroepsgeheimen en het informeren van burgers. Voor deze aandachtspunten verwijzen wij u graag naar de handreiking van de AP of een samenvatting van de aandachtspunten.
Al met al zullen gemeenten in de praktijk zelf concrete handvatten moeten opstellen om de doelen van schuldhulpverlening te behalen en tegelijkertijd de privacy van betrokken personen te garanderen. Hiervoor kunnen zij de kaders en aandachtspunten uit de handreiking gebruiken.
Bron
Handreiking Wet gemeentelijke schuldhulpverlening Aandachtspunten volgens de AP, Autoriteit Persoonsgegevens
Meer informatie
Privacy: De Algemene Verordening Gegevensbescherming, Kenniscentrum Europa Decentraal
Wijzigingsvoorstel wet schuldhulpverlening pakt privacybezwaren vroegsignalering aan, Kenniscentrum Europa Decentraal
Nieuwsbericht Handreiking Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, Autoriteit Persoonsgegevens
Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, Wettenbank Overheid
