Vorig jaar kwam de Europese Commissie met een voorstel om de Richtlijn Stedelijk Afvalwater te herzien. Het doel was om beter aan te sluiten bij de doelstellingen van de Europese Green Deal en de gezondheid van mens en milieu beter te waarborgen. Onlangs heeft het Europees Parlement over het voorstel gestemd. Ook is binnen de Raad van Ministers een akkoord bereikt. Beide standpunten zwakken over het algemeen het Commissievoorstel af, bijvoorbeeld als het gaat om strengere regels voor de behandeling van afvalwater en de producentenverantwoordelijkheid van producenten van medicatie en cosmetica.
Stedelijk afvalwater: de voorgeschiedenis
Als onderdeel van het nulvervuilingspakket, met voorstellen voor schonere lucht en schoner water, kwam de Europese Commissie in november 2022 met een voorstel voor de herziening van de Richtlijn Stedelijk Afvalwater uit 1991 (Richtlijn 91/271/EEC). De richtlijn stelt regels voor het inzamelen van afvalwater (door gemeenten) en de zuivering ervan (door waterschappen). Stedelijk afvalwater omvat huishoudelijk afvalwater, maar ook combinaties van huishoudelijk afvalwater met industrieel afvalwater en afvloeiend hemelwater.
Een evaluatie van de Richtlijn uit 2019 leverde goede scores op voor het adequaat opvangen en behandelen van afvalwater, respectievelijk 98% en 92%. Er kwamen ook pijnpunten naar voren. Specifiek op het gebied van verontreiniging door kleine agglomeraties, overstorting – waarbij als het hard regent hemelwater en ongezuiverd afvalwater in de waterloop terecht komt – en microverontreinigingen die schadelijk zijn voor het milieu. Ook bleek de sector stedelijk afvalwater een van de grootste energieverbruikers in de publieke sector. Deze pijnpunten komen in het herzieningsvoorstel van de Commissie aan de orde.
Het Europees Parlement stemde op 5 oktober 2023 over het Commissievoorstel. Op 18 oktober 2023 kwam de Raad met zijn standpunt over het voorstel.
Voorgestelde aanpassingen aan het voorstel herziening Richtlijn Stedelijk Afvalwater
De aanpassingen die de Commissie voorstelde en waar het Parlement en de Raad zich over uitspraken, zijn de volgende:
Reikwijdte van de richtlijn
- Uitbreiding van het toepassingsgebied van de Richtlijn. De huidige Richtlijn is van toepassing op gebieden met meer dan 2000 inwoners. In het Commissievoorstel werd dit aangepast naar gebieden met meer dan 1000 inwonerequivalenten (i.e.). Dit is de gemiddelde hoeveelheid vervuiling in het afvalwater die een persoon in een huishouden veroorzaakt. Waar het Europees Parlement de toepassing wil verscherpen, namelijk naar 750 i.e., legt de Raad de lat wat lager, naar gebieden met meer dan 1250 i.e..
- Het Parlement stelt daarbij voor dat de lidstaten uiterlijk eind 2030 nationale streefdoelen stellen voor de percentages van lekkage van afvalwater op hun grondgebied. De doelen zullen vanaf 2035 gelden.
- De verplichting om systemen voor op te zetten voor de opvang van stedelijk afvalwater worden uitgebreid tot alle agglomeraties met 1250 i.e. of meer. De termijn om hieraan te voldoen varieert: van 2030 in het Commissievoorstel tot 2035 volgens de Raad. Daarop zijn overigens uitzonderingen voorzien voor lidstaten die het laatst zijn toegetreden tot de EU.
- Van belang voor decentrale overheden is dat in de nieuwe plannen, lidstaten ervoor moeten zorgen dat op lokaal niveau binnen bepaalde termijnen zogenaamde ‘geïntegreerde beheersplannen’ voor stedelijk afvalwater worden opgesteld. De verplichting voor agglomeraties met meer dan 100.000 i.e. wil de Raad uitstellen tot 2035 en in 2040 voor agglomeraties met tussen 10.000 en 100.000 i.e.
Behandeling van afvalwater
Bij de behandeling van afvalwater worden verschillende ‘zuiveringstrappen’ onderscheiden. Elk van deze trappen kennen hun eigen doelstellingen in het Commissievoorstel en de reacties erop.
- ‘Secundaire behandeling’, het verwijderen van biologisch afbreekbaar organisch materiaal uit afvalwater voordat het in het milieu terechtkomt, stelde het Commissievoorstel verplicht voor alle agglomeraties met 1.000 i.e. of meer vanaf 2030 (met enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld voor nieuwe EU-lidstaten). Het Parlement richt zich op agglomeraties van 750 i.e. en hoger vanaf 2032, de Raad op 1.250 i.e. en meer vanaf 2035.
- Tertiaire behandeling, namelijk de verwijdering van stikstof en fosfor, wordt verplicht voor lozingen van 50% van de grotere waterzuiveringsinstallaties (100.000 i.e. en meer – de Raad wil dit aanscherpen tot 150.00 i.e. en meer). Waar de Commissie mikt op 2030, gaat het Parlement uit van 2033 en de Raad van 2035. Afwijking van deze regel wordt mogelijk voor hergebruik van behandeld stedelijk afvalwater voor landbouwirrigatie, mits er geen milieu- en gezondheidsrisico’s zijn.
- Quartaire behandeling waarbij medicijnresten en microverontreinigingen worden verwijderd. De Raad wil dit vanaf 2045 verplicht stellen voor installaties met meer dan 200.000 i.e., met tussentijdse streefcijfers voor 2035 en 2040. De Commissie had als ambitie zuiveringsinstallaties van 100.00 i.e. en een deadline van 2035, het Parlement neemt een middenpositie in.
Producentenverantwoordelijkheid
De overgrote meerderheid van de microverontreinigingen in het afvalwater in de EU is afkomstig van geneesmiddelen en cosmetica. De fabrikanten van producten die deze verontreinigingen veroorzaken, moeten bijdragen aan de kosten van de behandeling van afvalwater. Daartoe wordt een regeling voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid opgezet.
Ziekteverwekkers
Het Commissievoorstel bevatte nieuwe regels die het verplicht maken om te controleren op ziekteverwekkers in het stedelijk afvalwater van bijvoorbeeld het coronavirus, het poliovirus en het influenzavirus. Ook in de standpunten van Raad en Parlement komt deze wens terug.
Klimaatneutraliteit van waterzuiveringsinstallaties
Stedelijke waterzuiveringsinstallaties moeten op termijn klimaatneutraal zijn door zelf te voorzien in de energie die ze verbruiken (de energie kan op of buiten de locatie worden geproduceerd). Daarvoor gelden tussentijdse streefcijfers. Het Parlement wil klimaatneutraliteit voor waterzuiveringsinstallaties bereiken in 2050, de Raad in 2045.
Vervolg
Binnenkort zullen onderhandelingen tussen Raad en Europees Parlement over de definitieve tekst van de hernieuwde Richtlijn Stedelijk Afvalwater starten.
Bronnen:
Raad neemt standpunt aan over efficiëntere behandeling stedelijk afvalwater, Raad van de EU
Aangenomen tekst: Behandeling van stedelijk afvalwater, amendementen van het Europees Parlement aangenomen op 5 oktober 2023 op het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake de behandeling van stedelijk afvalwater (herschikking), Europees Parlement
Meer informatie:
Nulvervuilingspakket: voorstel nieuwe richtlijn stedelijk afvalwater, Kenniscentrum Europa Decentraal
Afvalwater, Kenniscentrum Europa Decentraal
