Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn meer dan 7 miljoen mensen naar de Europese Unie gevlucht. Slechts een klein aantal van deze vluchtelingen is tot de arbeidsmarkt van de EU toegetreden. Dit aantal zal naar verwachting stijgen. Om de toegang tot werk, opleiding en volwasseneneducatie voor vluchtelingen te vereenvoudigen heeft de Europese Commissie op 14 juni nieuwe richtsnoeren gepubliceerd.
Informeren, promoten en bevorderen
De richtsnoeren zijn in het leven geroepen om vluchtelingen te ondersteunen bij het betreden van de arbeidsmarkt en zodat zij hun vaardigheden kunnen blijven ontwikkelen. De richtsnoeren zijn van toepassing op vluchtelingen die onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming vallen, maar ook op vluchtelingen die op grond van nationaal recht passende bescherming krijgen. De lidstaten worden aangemoedigd om hetgeen in de richtsnoeren overeen is gekomen in overeenstemming met de European Pillar for Social Rights toe te passen. Zo moedigt de Commissie de lidstaten aan om:
- vluchtelingen uit Oekraïne extra te informeren over de beschikbare steun. Lidstaten zijn namelijk al verplicht om vluchtelingen te informeren over hun rechten omtrent steun. Dit kan bijvoorbeeld loopbaanbegeleiding of bescherming tegen discriminatie zijn, maar ook het combineren van werk en privé. De informatievoorziening kan lopen via het document dat lidstaten op grond van artikel 9 van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming verplicht zijn om aan vluchtelingen te overhandigen, of via andere kanalen zoals televisie. Ook moeten lidstaten onder andere lokale overheden, potentiële werkgevers en sociale partners informeren over de rechten van vluchtelingen;
- de integratie op de arbeidsmarkt vergemakkelijken door vluchtelingen aan te moedigen zich bij de plaatselijke openbare dienst voor arbeidsvoorzieningen in te schrijven. In Nederland is dit het UWV. Daarbij is het van belang dat de overheid en het UWV in hun werkzaamheden rekening houden met de behoeften van vluchtelingen. Dit doen zij bijvoorbeeld door diversiteit op de werkvloer te promoten of door het aanbieden van integratiecursussen;
- te zorgen voor een zo ruim mogelijke toegang tot de arbeidsmarkt voor mensen in loondienst of zelfstandigen, bijvoorbeeld door het bestrijden van het risico van uitbuiting en zwartwerk. Lidstaten worden daarnaast aangemoedigd om géén gebruik te maken van artikel 12 van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming. Artikel 12 maakt het mogelijk voor lidstaten om op de arbeidsmarkt voorrang te geven aan EU-onderdanen of anderen.
Nederland informeert vluchtelingen al over hun rechten en plichten. Zo geeft de Rijksoverheid aan dat vluchtelingen uit Oekraïne dezelfde rechten hebben als een Nederlandse werknemer en dat ze de mogelijkheid hebben om contact op te nemen met de Arbeidsinspectie wanneer zij bijvoorbeeld te weinig betaald krijgen. De Rijksoverheid informeert daarnaast decentrale overheden over de rechten van vluchtelingen middels verschillende FAQ’s, zoals deze: werk en inkomen.
Erkennen en investeren
Vluchtelingen die bescherming genieten moeten in staat worden gesteld om hun vaardigheden en kwalificaties aan te tonen. Dit om ervoor te zorgen dat zij zo snel mogelijk kunnen integreren in de arbeidsmarkt. Lidstaten worden daarom verzocht ervoor te zorgen dat:
- vaardigheden en kwalificaties kunnen worden erkend. Dit moet ook kunnen wanneer vluchtelingen niet in het bezit zijn van de juiste documenten. Erkenning kan in dat geval, onder andere, via testen of het vinden van ontbrekende kwalificaties. Om dit te bereiken is samenwerking tussen de verschillende organisaties en overheden essentieel. Vluchtelingen moeten bovendien geïnformeerd worden over het bestaan van deze opties;
- er mogelijkheden zijn voor onder andere scholing. Dit kan bijvoorbeeld door vluchtelingen mogelijkheden te bieden om algemeen onderwijs te volgen en zich bij instellingen voor hoger onderwijs in te schrijven.
Fondsen en voorbeelden in andere lidstaten
Om lidstaten bij het uitvoeren van de richtsnoeren te ondersteunen verwijst de Commissie naar een aantal EU fondsen waar de lidstaten aanspraak op kunnen maken. Ook heeft de Commissie een aantal voorbeelden genoemd van projecten die op basis van die fondsen tot stand zijn gekomen, waaronder:
- Fostering Opportunities of Refugee Workers (FORWORK). Dit is een pilot gefinancierd op basis van de EaSI (programma voor werkgelegenheid en sociale innovatie, onderdeel van het Europees Sociaal Fonds + (ESF+)) dat momenteel in Italië en Albanië loopt. De pilot richt zich op de integratie van vluchtelingen in de arbeidsmarkt;
- Stark im Beruf in Duitsland, Mirjam in Zweden en CIAO in Luxemburg. Alle drie de projecten zijn op basis van het ESF+ gefinancierd en richten zich op de integratie van vrouwen met een migratieachtergrond op de arbeidsmarkt;
Meer voorbeelden van projecten gefinancierd op basis van Europese fondsen kunt u vinden op onder andere de website van het ESF+ en de Europese website voor integratie. In de EU- fondsenwijzer van Kenniscentrum Europa Decentraal vindt u een overzicht van Europese fondsen en subsidies waar u ten behoeve van projecten voor vluchtelingen mogelijk aanspraak op kunt maken.
Achtergrond
De Raad van de EU besloot in maart om tijdelijke bescherming aan vluchtelingen uit Oekraïne te bieden, naar aanleiding van een voorstel van de Commissie. Daarvoor werd de Richtlijn Tijdelijke Bescherming geactiveerd. De richtlijn bepaalt bijvoorbeeld dat personen die tijdelijke bescherming genieten in staat moeten worden gesteld om in loondienst of als zelfstandige te werken en dat zij onmiddellijk een veilige status krijgen die toegang tot – bijvoorbeeld – huisvesting en gezondheidszorg verleend. Kenniscentrum Europa Decentraal heeft een FAQ opgesteld over de Richtlijn Tijdelijke Bescherming, waarin de rechten van vluchtelingen ook aan bod komen.
In een eerdere mededeling van de Commissie werden de lidstaten aangemoedigd om de toegang tot de Europese arbeidsmarkt uit te breiden tot personen die bescherming genieten op grond van het nationale recht. Deze richtsnoeren vormen een aanvulling op de maatregelen die door de EU zijn genomen voor vluchtelingen uit Oekraïne en geven bijvoorbeeld nadere invulling aan de toegang tot volwasseneneducatie en het erkennen van vaardigheden van vluchtelingen.
Decentrale relevantie
De richtsnoeren van de Commissie zijn relevant voor decentrale overheden omdat de Commissie daarmee de arbeidsintegratie van vluchtelingen wil bevorderen. Als vluchtelingen uit Oekraïne eenmaal betaald werk doen, komen ze niet meer in aanmerking voor leefgeld. Ze mogen dan nog wel in de gemeentelijke opvang blijven.
Bron:
Oekraïne: Commissie presenteert richtsnoeren, Europese Commissie
Meer informatie:
Raad akkoord met tijdelijke bescherming Oekraïners, Kenniscentrum Europa Decentraal
Europese Commissie wil legale arbeidsmigratie versoepelen, Kenniscentrum Europa Decentraal
FAQ Oekraïne, Kenniscentrum Europa Decentraal
