Mobiliteit is van groot belang voor het vrije verkeer van personen, diensten en goederen. Niet alleen levert het een cruciale bijdrage aan de economie, ook speelt het een grote rol in de energie- en klimaatdoelstellingen. Om dit te bewerkstelligen wil de Europese Unie de vervoerssector verder digitaliseren, zoals benoemd in de strategie voor duurzame en slimme mobiliteit. Daarom, en in het licht van de herziening van de Richtlijn Intelligente Vervoersystemen, hebben het Europees Parlement en de Raad een akkoord bereikt over regels waardoor intelligente transportsystemen meer verkeersgegevens digitaal beschikbaar moeten stellen. Dit is ook interessant voor decentrale overheden, aangezien veel van de gegevens waar de ITS-richtlijn om draait door die overheden moet worden aangeleverd. Zij zijn namelijk vaak verantwoordelijk voor de planning en uitvoering van het mobiliteitsbeleid.
Wat is ITS?
De huidige Richtlijn Intelligente Vervoerssystemen richt zich op regels en algemene voorwaarden voor de invoering van Intelligente Transportsystemen (ITS) in lidstaten van de EU. Een intelligent vervoerssysteem is een systeem waarin communicatie- en informatietechnologie toegepast wordt voor wegvervoer, -infrastructuur, -voertuigen en -gebruikers. Deze technologie wordt in ITS ook gebruikt voor de aansluiting op andere vervoersmethoden. Door middel van deze informatieuitwisseling kunnen files worden verminderd, veiligheids- en andere digitale toepassingen in auto’s beter werken en mensen gemakkelijker hun reis met het openbaar vervoer uitstippelen.
Het nieuwe ITS-voorstel
Er wordt op dit moment gewerkt aan een nieuwe ITS-Richtlijn om de verkeersveiligheid en doorstroom verder te verbeteren en een multimodaal vervoerssysteem te realiseren. Het gebruik van ITS in Europa groeit, maar is vaak nog beperkt in geografische uitrol en dekking. Daarom heeft de Commissie een voorstel tot herziening van de ITS-richtlijn (Richtlijn 2010/40/EU) gedaan in 2021. In dit voorstel wordt het toepassingsgebied uitgebreid, de rol van en coördinatie tussen stakeholders verbeterd en wordt het voorstel in lijn gebracht met relevante Europese wetgeving van na 2010 waaronder de Algemene Verordening Gegevensbescherming en de voorgestelde ePrivacy Verordening.
Vorderingen in de zaak
Op dit moment is het aan de Parlementaire Commissie van Transport en Toerisme om te stemmen over de amendementen. Zo is er recent een overeenkomst bereikt over amendementen die gaan over het beter delen van mobiliteitsdata om deze veiliger, efficiënter en duurzamer te maken. Dus naast snelheid, wegversperringen of wegwerkzaamheden, data over eenrichtingsverkeerstraten in steden, verkeersdrukte, lengte en breedte en hoogte restricties, worden ook de voorwaarden voor verkeercirculatie/doorstroom in gereguleerde verkeerszones in nationale databases opgenomen. Zo kunnen deze gedeeld worden tussen lidstaten, bedrijven en consumenten.
De deal moet nog goedgekeurd worden door de Transport en Toerisme Commissie van het Parlement en de permanente vertegenwoordigers van de Raad en daarna door het Parlement en de Raad in het geheel.
Digitale Mobiliteitsdiensten Pakket
In het licht van het bevorderen van een multimodaal vervoerssysteem en het delen van mobiliteitsdata presenteert de Commissie op 21 juni het Digitale Mobiliteitsdiensten pakket. Dit pakket bouwt verder op de digitalisering, verduurzaming en het efficiënter maken van vervoer. ITS zal worden gebruikt om reizen en operaties op specifieke en gecombineerde vervoerswijzen te verbeteren.
Zo is één van de onderdelen van het pakket de Multimodale Digitale Mobiliteitsdiensten (MDMS). De MDMS hebben betrekking op het aankopen van tickets voor en het plannen van multimodale reizen. Op dit moment is dat omslachtig omdat er geen gunstig kader voor EU-brede, geïntegreerde, multimodale informatie, kaartverkoop en betalingsdiensten bestaat.
Een ander onderdeel is een voorstel voor een gemeenschappelijke Europese Dataruimte Mobiliteit. Een gemeenschappelijke Europese ruimte voor mobiliteitsgegevens heeft betrekking op het makkelijker maken van het delen van gegevens in de vervoerssector. Het doel is gegevens te verzamelen, aan elkaar te koppelen en beschikbaar te stellen om de EU-doelstellingen te verwezenlijken, van duurzaamheid tot multimodaliteit.
Decentrale relevantie
Digitalisering en data bieden veel kansen voor de decentrale mobiliteitsopgaven. Zo kan informatie over de vervoersmodaliteit die mensen kiezen in bepaalde gebieden nuttig zijn bij het bepalen welke aansluit- en overstapmogelijkheden er beschikbaar gesteld moeten worden. Diverse Europese regels op het gebied van digitalisering zijn van belang voor mobiliteit:
- De Open Data Richtlijn, waardoor overheden hun data (zoals mobiliteitsdata) toegankelijk moeten maken voor het hergebruik van derden.
- De Data Wet, die het eigenaarschap en gebruik van door de gebruiker geproduceerde data reguleert waardoor bijvoorbeeld data uit voertuigen kan worden gebruikt als input voor gegevensapps. Publieke en private partijen combineren hun gegevens, zodat gebruikers kunnen worden gewaarschuwd wanneer er een voertuig met zwaailicht en sirene nadert.
- De Digitale Marktenwet, welke serviceproviders reguleert, zoals van navigatiesystemen, reis- en parkeerapps.
Decentrale overheden spelen een belangrijke rol bij het vormgeven van het Europese vervoersbeleid en het aanbieden van mobiliteitsdiensten en -infrastructuur. Het betreft onder meer het toepassen van digitale oplossingen om meer geïntegreerde en duurzame mobiliteit op regionaal niveau te realiseren.
Voor de ITS-richtlijn zijn decentrale overheden bovendien verantwoordelijk voor het aanleveren van veel van de gegevens waar de richtlijn om draait. De gegevens die zij hiervoor verzamelen moeten ze delen via een nationaal toegangspunt. In het geval van Nederland is dat de Nationale Databank Wegverkeersgegevens.
Bron
Akkoord over regels omtrent digitaal vervoer, Europees Parlement
Meer informatie
Mobiliteit en vervoer, Kenniscentrum Europa Decentraal
Intelligente Transportsystemen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Digitale Mobiliteitsdiensten, Tijdlijn Kenniscentrum Europa Decentraal
