ITS-richtlijn
Richtlijn 2010/40 legt regels en algemene voorwaarden vast voor de invoering van Intelligente Transportsystemen (ITS) in lidstaten van de Europese Unie. Een intelligent vervoerssysteem is een systeem waarin communicatie- en informatietechnologie toegepast wordt voor wegvervoer, -infrastructuur, -voertuigen en -gebruikers. Deze technologie wordt in ITS ook gebruikt voor de aansluiting op andere vervoersmethoden. Met de uitwisseling van deze informatie kunnen files verminderd worden, veiligheids- en andere digitale toepassingen in auto’s beter werken en mensen gemakkelijker hun reis met het openbaar vervoer uitstippelen.
Op grond van de ITS-richtlijn hebben lidstaten zelf de keuze of zij een ITS invoeren, maar wanneer zij dit doen moet dit gebeuren volgens de bepalingen van de verordening, waaronder specificaties van de Commissie die de compatibiliteit, continuïteit en interoperabiliteit van ITS moeten waarborgen.
Specificaties
De door artikel 6 van de ITS-richtlijn vereiste specificaties zijn vastgelegd in gedelegeerde verordening 2022/670, die vanaf 2025 gedelegeerde Verordening 2015/962 vervangt. Deze verordeningen verplichten lidstaten die een ITS opstellen om een nationaal toegangspunt daarvoor op te zetten. Dit toegangspunt moet gebruikers toegang geven tot infrastructuurgegevens, gegevens over verkeersregelingen en -beperkingen, gegevens over de toestand van het netwerk en het momentele gebruik van het netwerk. Deze gegevens moeten worden verstrekt door wegenautoriteiten, wegbeheerders, dienstverleners, houders van in voertuigen gegenereerde gegevens en wegexploitanten. De artikelen 4 tot en met 7 van de gedelegeerde verordening specificeren welke van deze groepen welke soorten gegevens moeten overleggen. De gegevens, samen met bijbehorende metagegevens, moeten via het nationale toegangspunt beschikbaar zijn voor uitwisseling en (her)gebruik door alle gebruikers van gegevens in de Unie, op niet-discriminerende basis, volgens minimumkwaliteitseisen en snel genoeg om effectief en betrouwbaar gebruikt te kunnen worden voor het genereren van actuele verkeersinformatie. Meerdere lidstaten kunnen een gezamenlijk toegangspunt inrichten. De gegevens moeten in DATEX II, een gestandaardiseerd gegevensformat, beschikbaar worden gesteld. Gegevens moeten verder door de relevante gegevenshouders geactualiseerd worden binnen een tijdsbestek dat betrouwbaar en effectief gebruik in actuele verkeersinformatiediensten mogelijk maakt.
Nederlands nationaal toegangspunt
De Nationale Databank Wegverkeersgegevens is door middel van de ITS-regeling belast met het beheren van het Nederlandse nationale toegangspunt. Veel van de gegevens waar de ITS-richtlijn om draait moeten door decentrale overheden, in samenwerking met de Rijksoverheid, worden aangeleverd. Nederland heeft in 2020 verslag gedaan van de voortgang wat betreft de implementatie van ITS.
Decentrale relevantie
Nederlandse decentrale overheden gelden als wegenautoriteiten in de zin van de gedelegeerde verordening. Wanneer zij gegevens verzamelen, moeten zij deze in overeenstemming met artikelen 4 tot en met 7 van de gedelegeerde verordening verstrekken via het nationale toegangspunt. Op grond van artikel 18 lid 1 sub b, c en d van de Wegenverkeerswet 1994 worden verkeersbesluiten voor wegen onder beheer van decentrale overheden door deze overheden genomen. Artikel 145g van diezelfde wet vereist dat intelligente vervoerssystemen voldoen aan op grond van de richtlijn vastgestelde specificaties.
Nieuwe ITS-richtlijn
De Europese Commissie heeft een voorstel gedaan voor een nieuwe richtlijn ter vervanging van Richtlijn 2010/40. Onveranderd blijft dat de lidstaten zelf kunnen beslissen of zij een ITS invoeren en de regels van de richtlijn moeten toepassen wanneer zij dat doen. Nieuw is dat een nieuw derde lid van artikel 5 vastlegt dat lidstaten onderling samenwerken wat betreft operationele aspecten van de naleving en uitvoering van specificaties die de Commissie heeft vastgesteld. Ook legt de nieuwe richtlijn de plicht vast om de gegevens uit een nieuwe derde bijlage met gegevenstypes van de richtlijn voor een bepaalde datum via het nationale toegangspunt beschikbaar te stellen. Verder wordt er een vierde bijlage bijgevoegd waarin een lijst met ITS-diensten te vinden is. De Commissie kan door middel van gedelegeerde handelingen deze lijst wijzigen.
