EU-instellingen en lidstaten zijn samen verplicht om de klimaatneutraliteitsdoelstelling voor 2050 te halen. Dat staat in het voorstel voor de Europese Klimaatwet die de Europese Commissie op 4 maart 2020 publiceerde. Het voorstel legt daarmee wettelijk vast dat de uitstoot van broeikasgassen in de EU in 2050 tot nul wordt teruggebracht. De Klimaatwet vormt hiermee de kern van de Europese Green Deal en verankert de mondiale klimaatovereenkomst van Parijs. Daarnaast moeten lidstaten zich voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering door aanpassingsmaatregelen te treffen. De Klimaatwet biedt een kader van maatregelen, een langetermijnkoers en een monitoringsysteem voor het realiseren van deze doelstellingen.
CO2-reductie
De Europese Klimaatwet stelt een reductiedoelstelling voor de EU als geheel voor, in plaats van aparte nationale CO2-reductiedoelstellingen. Dit betekent dat de lidstaten elkaar kunnen compenseren bij het behalen van de reductiedoelstelling. Zolang de netto CO2-uitstoot van de EU als geheel op nul uitkomt, kunnen lidstaten CO2 overschotten en tekorten met elkaar uitwisselen. Ook lidstaten die al op koers liggen om de neutraliteitsdoelstelling te behalen, zullen wellicht nog meer CO2 moeten reduceren om voor andere lidstaten te compenseren.
De Klimaatwet legt daarbij vast dat maatregelen die genomen worden op EU- en nationaal niveau, rekening moeten houden met het bevorderen van eerlijkheid en solidariteit tussen lidstaten. Ook wordt ervoor gezorgd dat de overgang naar een klimaatneutraal EU billijk en sociaal rechtvaardig is.
2030-doelstelling
Om klimaatneutraliteit te behalen is in het huidige beleid vastgelegd dat in 2030 de CO2-uitstoot met 40% moet zijn afgenomen ten opzichte van 1990. In het voorstel voor de Klimaatwet wordt deze doelstelling niet direct verhoogd. De Commissie gaat namelijk eerst beoordelen of het bestaande beleid consistent is met de klimaatneutraliteitsdoelstelling. Aan de hand van de resultaten van deze impactstudie wordt gekeken of de doelstelling voor 2030 moet worden bijgesteld naar bijvoorbeeld 50% of 55% CO2-reductie ten opzichte van 1990. De resultaten van deze impactstudie worden in september 2020 verwacht.
Daarnaast zal er worden gekeken naar de manier waarop specifiekere richtlijnen en verordeningen bijdragen aan de nieuwe klimaatneutraliteitsdoelstelling. Hiervoor wil de Commissie vóór juni 2021 herzieningen van verschillende richtlijnen en verordeningen voorstellen. Het betreft bijvoorbeeld de richtlijn energie-efficiëntie, de richtlijn hernieuwbare energie, en de verordening inzake landgebruik, verandering in landgebruik in bosbouw.
Op basis van de impactstudie en de herzieningen beoordeelt de Commissie uiterlijk in juni 2021 of de emissiereductiedoelstelling voor 2030 daadwerkelijk moet worden bijgesteld.
Bevoegdheden Commissie
Om klimaatneutraliteit te bewerkstelligen wil de Commissie de bevoegdheid om gedelegeerde handelingen vast te stellen. Dit betekent dat de Commissie bepaalde aspecten van EU-wetgeving kan veranderen of elementen kan toevoegen. Dit gaat alleen om specificaties of technische details die door nieuwe ontwikkelingen noodzakelijk blijken te zijn. Deze veranderingen of toevoegingen mogen echter niet de werking of doelstelling van de EU-wetgeving in kwestie veranderen. In onze Praktijkvraag vindt u meer informatie over gedelegeerde handelingen.
Klimaatadaptatie
Ondanks de inspanning voor het verminderen van de CO2-uitstoot moet Europa rekening houden met de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering. Naast maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, zet de Europese klimaatwet daarom ook in op klimaatadaptatie. De Klimaatwet stelt dat lidstaten moeten zorgen voor het ontwikkelen en implementeren van aanpassingsstrategieën.
Klimaatadaptatie zoals voorgesteld in de Klimaatwet verschilt daarmee van de huidige klimaatadaptiestrategie uit 2013. Deze biedt een kader van maatregelen en acties ter ondersteuning en stimulering van nationale aanpassingsplannen maar betrof geen wetgeving en was daarom niet bindend. De Klimaatwet wil daarentegen inspanningen op het gebied van klimaataanpassing vergroten en stelt voor de ontwikkeling, implementatie, beoordeling en monitoring van nationale klimaatadaptatiestrategieën meer te reguleren.
Nederlandse klimaatadaptatiebeleid
Het Nederlandse klimaatadaptatiebeleid is vastgelegd in de Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS) en in het Deltaprogramma. De NAS brengt alle klimaatrisico’s in beeld (onder andere wonen, volksgezondheid, landbouw, natuur) en is aanvullend op het Deltaprogramma. De NAS biedt perspectief aan alle programma’s in Nederland waarin partijen aan klimaatadaptatie werken en faciliteert deze werkzaamheden. In het Deltaprogramma werken de Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen samen om Nederland te beschermen tegen overstromingen, te zorgen voor voldoende zoetwater en om Nederland klimaatbestendig te maken. De waterschappen spelen hierbij een belangrijke rol als regionaal waterbeheerders en zijn verantwoordelijk voor het op orde brengen en houden van de waterkeringen en watersystemen. Gemeenten en provincies zijn in dit kader van belang vanuit hun taken ten aanzien van ruimtelijke ordening en milieubeheer.
Nieuwe Europese Klimaatadaptatiestrategie
De Commissie zal volgens het werkprogramma 2020 in het vierde kwartaal van dit jaar met een nieuwe Europese klimaatadaptatiestrategie komen. Uit de evaluatie van de uitvoering van de Europese klimaatadaptatiestrategie uit 2013 bleek dat er minder vooruitgang was geboekt op het gebied van lokale aanpassingsstrategieën dan gedacht. In de lessen voor de toekomst wordt daarom in het verslag geopperd lokale adaptatiestrategieën en -maatregelen te stimuleren en technisch en financieel te ondersteunen en te monitoren.
Monitoring
In 2023 en elke vijf jaar daaropvolgend zal de Commissie de nationale en Europese vooruitgang evalueren. Dit gebeurt zowel op het gebied van het behalen van de klimaatneutraliteitsdoelstelling als op het gebied van klimaatadaptatie. Ook wordt op nationaal- en EU-niveau beoordeeld of de maatregelen op het gebied van klimaatneutraliteit en klimaatadaptatie nog wel consistent en adequaat zijn. De Commissie kan lidstaten vervolgens aanbevelen het beleid bij te stellen. Wanneer uit beoordelingen blijkt dat de vooruitgang of maatregelen op EU-niveau onvoldoende of inconsistent zijn kan de Commissie volgens het voorstel binnen de kaders relevante maatregelen treffen.
Routekaart en consultatie Klimaatwet
De Klimaatwet betreft een voorstel tot een verordening. Dit betekent dat het voorstel eerst nog door het Europees Parlement en de Raad zal worden behandeld voordat het voorstel kan worden aangenomen.
Op het voorstel kan daarnaast door belanghebbenden tot 1 mei 2020 feedback worden gegeven. De Europese Commissie vat alle feedback samen en legt dit aan het Europees Parlement en de Raad voor. De feedback kunnen zij meenemen in de behandeling van het voorstel.
Consultatie Klimaatpact
Omdat het behalen van de klimaatneutraliteit inspanning van de gehele samenleving vergt wil de Commissie een Klimaatpact sluiten. Met dit Klimaatpact worden regionale en lokale overheden, de industrie, lokale gemeenschappen en burgers bij de Green Deal betrokken. De Commissie heeft daarom een openbare raadpleging voor dit pact gelanceerd. Onder andere decentrale overheden worden hiermee actief betrokken bij het ontwikkelen van klimaatacties en het verspreiden van informatie over lokale praktijken. De openbare raadpleging is beschikbaar tot 27 mei.
Bronnen
Proposal for a regulation of the European Parliament and the Council establishing the framework for achieving climate neutrality and amending Regulation (EU) 2018/1999 (European Climate Law), Europese Commissie
Questions and answers on the European Climate Law and Climate Pact, Europese Commissie
Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad inzake de uitvoering van de EU-strategie voor aanpassing van de klimaatverandering, Europese Commissie
Meer informatie
Green Deal in het Werkprogramma 2020, Kenniscentrum Europa Decentraal
