In de Staat van de Unie kijkt het Kabinet (vanuit Nederlands perspectief) terug op de belangrijkste ontwikkelingen in de Europese Unie (EU) van het afgelopen jaar. Tegelijkertijd presenteert het Kabinet de visie op de Europese Unie en de Europese agenda van 2023. KED legde de Staat van de Unie langs de lat van de decentrale relevantie.
Terugblik op het jaar 2022
Het jaar 2022 was een kantelpunt in de Europese geschiedenis. De Russische invasie in Oekraïne bracht herinneringen aan een interstatelijke oorlog terug. Dit is niet alleen een bedreiging voor Oekraïners, maar ook voor de stabiliteit, vrede en veiligheid van de EU. Door de hoge energieprijzen, de opvang van Oekraïense vluchtelingen, inflatie en nucleair dreiging is de huidige crisis voelbaar. De EU heeft hierdoor het afgelopen jaar noodgedwongen stappen gezet tot verdere geopolitieke volwassenwording.
Vooruitblik
In 2023 staan ons nieuwe uitdagingen te wachten. De EU zal zich verder positioneren als machtspolitieke speler in de wereld. Hiervoor zijn defensie, concurrentiekracht en het versnellen van de groene digitale transitie cruciaal. 2023 is het laatste jaar van de Europese Commissie en het Europese Parlement in huidige samenstelling. In 2024 mogen de Europese burgers naar de stembus. Drie thema’s staan centraal: de EU als geopolitieke speler, opwaartse sociale en economische toenadering, en de rechtsstaat en goed bestuur.
Europese Green Deal
Een aantal belangrijke voorstellen bevinden zich inmiddels in onderhandelingsfase, zoals de richtlijnen hernieuwbare energie en energiebesparing en methaanverordening. Deze worden naar verwachting begin dit jaar afgerond. Het is nu zaak om deze wetgeving ook nationaal toe te passen.
Door de sancties tegen Rusland, zijn er verschillende noodverordeningen aangenomen. Die zien onder andere toe op het verplicht vullen van de gasopslagen, het besparen van gas en elektriciteit, het afromen van overwinsten van energieproducenten, gezamenlijke gasinkoop en de introductie van een marktcorrectieprocedure op de gasbeurs. In 2023 wordt gekeken naar de toepassing en verlenging van de getroffen noodmaatregelen.
De Europese Commissie heeft dit jaar twee pakketten met wetsvoorstellen gepubliceerd op het gebied van duurzaam product beleid, het tegengaan van vervuiling, verduurzaming en het tegengaan van verpakkingsafval, en de EU-strategie voor duurzaam textiel.
Een Europa dat klaar is voor een digitaal tijdperk
Met de digitale agenda streeft de Commissie naar een ambitieuze wetgevings- en investeringsagenda. Het doel is om een digitale transitie naar Europese waarden en een verbetering van de Europese digitale onafhankelijkheid te realiseren.
De Commissie verwelkomt een groot aantal plannen op dit gebied. Hier gaat het onder meer over internationale samenwerking en om- en bijscholing in digitale vaardigheden. Ook Artificial Intelligence (AI) speelt een rol. De EU wil veilige AI-systemen op de interne markt brengen.
Naar verwachting wordt er een akkoord bereikt over de Dataverordening. Cyberveiligheid is sinds het conflict in Oekraïne nog belangrijker geworden. Door het conflict zijn verschillende initiatieven binnen het EU-cyberdomein versneld. Voorbeeld hiervan is de verbetering van een EU-infrastructuur van operationele beveiligingscentra (SOC’s).
Een sterker Europa in de wereld
Sancties zijn steeds meer een centrale rol gaan spelen in het optreden van de EU ter bescherming van vrede en veiligheid, de internationale rechtsorde, mensenrechten en democratie. De maatregelen tegen Rusland hebben laten zien wat de waarde is van deze sanctiepakketten. Het Kabinet wil met de versterking van binnenlandse maatregelen een proactieve rol spelen bij het helpen van de EU.
Stimuleren van onze Europese Levenswijze
Het Kabinet hecht veel waarde aan een goede samenwerking om grensoverschrijdende veiligheidsdreigingen aan te pakken. De komende jaren zal het kabinet extra aandacht besteden aan deze veiligheidsdreigingen.
In maart 2022 zijn Raadconclusies aangenomen over de bestrijding van racisme en antisemitisme. Ook zijn hier nationale actieplannen voor ontwikkeld. Nederland zet in op een brede aanpak van discriminatie, racisme en antisemitisme.
Een nieuwe impuls voor de Europese democratie
De Commissie heeft voorstellen aangekondigd voor 2023 om corruptie mee te nemen in de sanctieregeling op het gebeid van mensenrechten. Ook zijn er verdere maatregelen aangekondigd om het Europese anti-corruptiewetgeving te actualiseren.
Tijdens de Staat van de Unie 2022 kondigde Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Commissie aan dat er een Defense of Democracy Package zal volgen in 2023. Dit pakket zal naar verwachting voor de zomer van 2023 worden gepresenteerd.
Op nationaal niveau werkt het Kabinet aan een voorstel voor een Europawet, zodat besluitvormingsprocessen in de EU transparanter worden voor burgers en decentrale overheden. Het Kabinet streeft er naar om het wetsvoorstel in het voorjaar van 2023 in advies te geven. In juli 2023 zal het Kabinet het advies voorleggen aan de Raad van State.
