De provincie Noord-Brabant, Rijkswaterstaat en de gemeente Assen zijn in 2021 de drie meest duurzame aanbesteders onder publieke opdrachtgevers. Dat concludeert Bouwend Nederland in zijn lijst van de 25 duurzaamste aanbesteders in Nederland. De provincie Noord-Brabant is erin geslaagd om voor de derde keer op rij de eerste plaats te veroveren door in alle uitgevoerde projecten duurzaamheid een belangrijke rol te geven. Andere decentrale overheden die goed presteerden waren de gemeente Meierijstad, de provincie Gelderland en de gemeente Den Haag.
Verschillen onderling
De koplopers op de lijst blijken bij het merendeel van hun aanbestedingen een zwaarder gewicht aan duurzaamheidscriteria te geven. Het aantal duurzame aanbestedingen in Nederland steeg van 26.9% in 2018 naar 37.2% in 2020, maar de verschillen tussen de koplopers en de achterhoede in de lijst nemen wel toe. De Rijksoverheid laat een voorzichtige positieve tendens zien, maar met name kleinere decentrale overheden zien nog niet altijd de relevantie van duurzaamheid bij aanbestedingen. Duurzame gunningscriteria worden momenteel door veel aanbestedende diensten niet consequent gebruikt en wegen in veel gevallen niet zwaar mee in de gunning. Daarnaast worstelen aanbestedende diensten met enkele andere belemmeringen, die in dit nieuwsbericht nader worden besproken.
Duurzaam aanbesteden
Aangezien duurzame overheidsopdrachten kunnen bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs en de circulaire economie-ambities van de EU, is het advies om het aantal verplichte groene aanbestedingen te verhogen. Maar wat is precies duurzaam (groen) aanbesteden? Duurzaam aanbesteden houdt in dat gemeenten, provincies en waterschappen binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid steeds meer aandacht aan duurzaamheid besteden. Dit gebeurt in sectoren als energie, kantoorfaciliteiten en kantoorgebouwen, maar ook in transport en vervoer.
Maatschappelijk verantwoord inkopen
Duurzaam inkopen wordt ook wel maatschappelijk verantwoord inkopen genoemd. Maatschappelijk verantwoord inkopen houdt in dat bij de inkoop en aanbesteding van diensten en producten rekening wordt gehouden met de impact op de sociale leefomgeving en het milieu. Dat begrip omvat dus niet alleen milieubescherming, maar ook sociale criteria.
Het Rijk heeft begin dit jaar het plan voor maatschappelijk verantwoord inkopen ‘Opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact’ gepresenteerd. Het nieuwe plan geeft een aanzet om de verantwoordelijkheid voor maatschappelijk verantwoord inkopen bij de opdrachtgever te leggen en zet inkoopgroepen op waarin informatie kan worden uitgewisseld en die samenwerking bevorderen.
Wettelijke verplichting
Er bestaat op dit moment echter geen wettelijke verplichting tot duurzaam aanbesteden. Dit komt mede doordat de Europese Commissie het niet raadzaam achtte om hier regels over op te stellen, omdat er nog te grote verschillen tussen sectoren en markten bestaan. De aanbestedingsrichtlijnen geven wel een wettelijk kader dat mogelijkheden biedt die bij duurzaam aanbesteden kunnen helpen. Zo stellen de aanbestedingsrichtlijnen de naleving van dwingende milieuvoorschriften verplicht en geven ze mogelijkheden om ondernemingen uit te sluiten van procedures om dwingende redenen van algemeen belang, waaronder milieubescherming. Daarnaast heeft de Commissie in sectorspecifieke regelgeving milieucriteria verwerkt, bijvoorbeeld in de Richtlijn schone energiezuinige wegvoertuigen en de Richtlijn energieprestaties gebouwen. Daar geldt dus wel een plicht tot duurzaam aanbesteden.
Handvatten duurzaam aanbesteden
Andere handvatten om te helpen bij duurzaam aanbesteden zijn duurzaamheidscriteria. Deze zijn zowel op nationaal niveau, als op Europees niveau voor meerdere product- en dienstencategorieën opgesteld. Hoewel deze van tevoren opgestelde criteria beschikbaar zijn, blijft de aanbestedende dienst vrij om hier al dan niet gebruik van te maken. Daarnaast kan de aanbestedende dienst zelf andere, mogelijk meer toepasselijke, duurzaamheidscriteria opstellen.
De Commissie heeft bovendien een handreiking opgesteld met de titel: Sociaal kopen – Gids voor de inachtneming van sociale overwegingen bij overheidsaanbestedingen. Deze gids geeft informatie en praktische voorbeelden over de mogelijkheden die het Europese juridische kader biedt voor maatschappelijk verantwoord inkopen.
Er is dus een groeiend verschil tussen aanbestedende diensten op het gebied van duurzaam aanbesteden, maar er bestaan zowel Europese als nationale hulpmiddelen om deze kloof te dichten. Het blijft echter aan de aanbestedende instanties om hier gebruik van te maken.
Bron
Top 25 duurzame aanbesteders, Aanbestedingsinstituut en Bouwend Nederland
Meer informatie
- Duurzaam aanbesteden, Kenniscentrum Europa Decentraal
- Tips en praktijkvoorbeelden van de Europese Commissie voor maatschappelijk verantwoord inkopen, Kenniscentrum Europa Decentraal
- Nieuw plan voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen: ‘opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact’, Kenniscentrum Europa Decentraal
- Overheden in Europa maken te weinig gebruik van duurzaam aanbesteden, Kenniscentrum Europa Decentraal
