De Europese Commissie nodigt regelmatig burgers, bedrijven en overheden uit om zienswijzen te geven op nieuwe of bestaande Europese wet- en regelgeving. Bijvoorbeeld via routekaarten, effectbeoordelingen, consultaties, evaluaties en geschiktheidscontroles. Hoe werken deze verschillende feedbackmechanismen van de Commissie? Komen hier ook onderwerpen aan bod die relevant zijn voor decentrale overheden en hoe kunnen zij hun mening aan de Commissie kenbaar maken?
Antwoord in het kort:
Op verschillende momenten in de wetgevingscyclus kunnen (decentrale) overheden, burgers en andere belanghebbenden reageren op voorstellen. De verschillende instellingen van de EU gebruiken binnengekomen meningen met name om wet- en regelgeving te verbeteren, maar bijvoorbeeld ook om subsidieprogramma’s te evalueren. Feedback wordt via verschillende kanalen gegeven, maar veel van deze kanalen vallen onder het feedbackmechanisme getiteld ‘Geef uw mening’ van de Commissie. Afhankelijk van het terugkoppelingsmoment en de betreffende wet- of regelgeving kunnen onderwerpen aan bod komen waar decentrale overheden mee te maken hebben. Meer informatie over de verschillende mechanismen leest u hieronder.
Achtergrond
De Commissie heeft in 2015, in haar Agenda Betere Regelgeving, onder andere de ambitie gepresenteerd om het Europese wetgevingsproces opener en toegankelijker te maken. De EU wilde meer open staan voor input over de wijze waarop Europese regelgeving en beleid in de praktijk werkt. Om het feedbackproces een verdere impuls te geven, heeft de Commissie sinds 2015 ook enkele nieuwe en verbeterde formele inspraakmogelijkheden ingevoerd. Daarnaast is de Commissie bezig om dit proces beter te faciliteren, onder meer via de realisatie van webportals waarmee input kan worden ingebracht. Een voorbeeld is het webportal Contribute to Law-making.
In 2019 keek dezelfde Commissie terug op haar initiatief in een communicatie aan het Europese Parlement. Daarin wees de Commissie op de ingevoerde plicht tot een publieke consultatie voor alle effectbeoordelingen en evaluaties en de stijgende trend van reacties op deze consultaties. De mogelijke uitzonderingen op deze plicht tot consultatie worden ook steeds meer beperkt.
Feedback kan zowel geleverd worden bij de voorbereiding van nieuwe initiatieven als bij al bestaande of lopende regelgeving. De volgende alinea’s zullen eerst ingaan op de voorbereiding van nieuwe initiatieven, routekaarten, (aanvangs)effectbeoordelingen en meer, waarna ingegaan wordt op het inbrengen van zienswijzen op bestaande regelgeving, evaluaties, geschiktheidscontroles en het Fit for Future platform, dat zich richt op de versimpeling van EU-recht.
Hoe ziet de voorbereidende fase van nieuwe initiatieven van de Commissie er uit?
Voorafgaand aan een nieuw wetgevingsvoorstel maakt de Commissie kenbaar dat zij actie overweegt op een bepaald beleidsterrein. De Commissie neemt ontvangen feedback op routekaarten en aanvangseffectbeoordelingen mee in de eerste stappen van een nieuw wetgevingsvoorstel.
Oproep tot het indienen van bijdragen
De Commissie kan oproepen tot het indienen van bijdragen voor het vaststellen van het toepassingsgebied van politiek gevoelige of belangrijke nieuwe wetgeving, evaluaties en de gezamenlijke beoordeling van alle wetgeving en beleid op een bepaald terrein. De Commissie benoemt hierin het probleem, de doelstellingen van de EU, waarom de EU maatregelen moet nemen, welke opties er zijn qua beleid, wie er geraadpleegd worden en of er een openbare raadpleging door middel van een vragenlijst plaatsvindt.
Routekaart
Een routekaart omschrijft het probleem dat met een mogelijk wetgevend voorstel zou moeten worden verholpen en welke mogelijkheden de EU overweegt om dit probleem te verhelpen. Iedereen kan door middel van een internetformulier input leveren op een routekaart. Een voorbeeld hiervan is een herziening van de EU-regels over zwemwaterkwaliteit waarin de Commissie kenbaar maakt actie te ondernemen om de Richtlijn over zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Input die hierop gegeven wordt, gaat bijvoorbeeld over veelbezochte zwemplaatsen die niet als zodanig zijn aangewezen, gebrekkige controle van waterkwaliteit en de gevolgen van de richtlijn op de testcapaciteiten van commerciële watertestlaboratoria.
Aanvangseffectbeoordeling
Een routekaart kan vervangen worden door een aanvangseffectbeoordeling. Deze wordt uitgevoerd wanneer de verwachting is dat wetgevende initiatieven mogelijk een significante invloed hebben op de economie, het milieu of het sociale domein binnen de EU. In een aanvangseffectbeoordeling wordt, in tegenstelling tot in een routekaart, in meer detail ingegaan op de mogelijke consequenties van verschillende mogelijke beleidsopties. Iedereen kan door middel van een internetformulier input leveren op aanvangseffectbeoordelingen.
Openbare raadpleging effectbeoordelingen
Een aanvangseffectbeoordeling kan worden gevolgd door de uitvoering van een effectbeoordeling door de Commissie. Een effectbeoordeling is een uitgebreide studie naar de potentiële impact van de voorgestelde nieuwe wetgeving en wordt gepubliceerd samen met het definitieve wetgevingsvoorstel van de Commissie.
Om deze studie te voorzien van noodzakelijke informatie uit de praktijk, organiseert de Commissie zogenaamde openbare raadplegingen door middel van digitale vragenlijsten. Een voorbeeld hiervan is de herziening van de EU-regels over luchtkwaliteit.
Zie voor meer informatie de pagina’s Geef uw mening en Actuele Openbare Raadplegingen van de Europese Commissie.
Reacties op nieuwe voorstellen van de Commissie
Er bestaan verschillende soorten regelgeving waarop gereageerd kan worden.
Wetgevingsvoorstellen
Een wetgevingsvoorstel kan bijvoorbeeld gaan over een voorstel voor een nieuwe richtlijn of verordening. Wanneer de Commissie een nieuw wetgevingsvoorstel heeft opgesteld en dit ter goedkeuring heeft voorgelegd aan het Europees Parlement en de Raad van de EU is het mogelijk om op dit voorstel te reageren. De Commissie stuurt een samenvatting van ingebrachte reacties op zowel het wetsvoorstel als op een eventuele effectbeoordeling die in deze periode is ontvangen naar het Parlement en de Raad zodat deze instellingen deze bijdrage ook verder kunnen meenemen in hun beraadslagingen.
Uitvoeringshandelingen en gedelegeerde handelingen
Uitvoeringshandelingen en gedelegeerde handelingen zijn niet-wetgevingshandelingen waarmee de Commissie technische aspecten van bestaande wetgeving kan aanpassen. Ook voor deze niet-wetgevingshandelingen is het in de meeste gevallen mogelijk voor iedereen om zienswijzen in te dienen op de conceptversies. Deze zijn ook te vinden op Geef uw Mening, waar het ook mogelijk is om reacties te geven.
Feedback op bestaande wetgeving
Er bestaan ook mogelijkheden om een zienswijze in te dienen over wetgeving die al van kracht is. De Commissie evalueert bestaande wetgeving en controleert in hoeverre de doelen hiervan behaald worden.
Evaluaties en geschiktheidscontroles
De Commissie voert regelmatig evaluaties en geschiktheidscontroles uit waarbij bestaande Europese wet- en regelgeving wordt geëvalueerd. Bij een evaluatie kijkt de Commissie naar de relevantie, efficiëntie, doeltreffendheid en samenhang van de wetgeving, (financierings)programma’s of beleidsmaatregelen van de EU. Ook kijkt men naar de voordelen van het nemen van maatregelen op EU-niveau. Geschiktheidscontroles zijn analyses waarbij maatregelen samen geanalyseerd worden met een blik op de interactie tussen wetten, programma’s en beleidsmaatregelen, hun tegenstrijdigheden en hoe zij elkaar aanvullen. Tijdens de uitvoering van deze evaluaties en geschiktheidscontroles kunnen reacties worden ingebracht op de betreffende wet- en regelgeving. De Commissie organiseert hiervoor eveneens openbare raadplegingen. Vaak worden deze openbare raadplegingen ondersteund met extra consultaties, seminars en conferenties. Een voorbeeld van een dergelijke evaluatie is de evaluatie van de nitraatrichtlijn.
Zie voor meer informatie de pagina Lighten the load – Have your say! van REFIT.
Het Fit for Future platform
Het Fit for Future platform, dat sinds 2020 de opvolger is van het REFIT platform, brengt diverse belanghebbenden bij elkaar om mogelijkheden voor verbetering van bestaande Europese wet- en regelgeving op het vlak van efficiëntie te identificeren. Via een online formulier op de website van de Commissie kan iedereen suggesties voor verbetering van knellende Europese wet- en regelgeving indienen. De Commissie bundelt deze suggesties in diverse dossiers en biedt deze aan bij het Fit for Future platform. Leden van het platform overwegen welke suggesties aandacht vereisen en stellen een concept-opinie op. Deze concept-opinies worden in stemming gebracht bij het gehele platform. Het platform richt de aangenomen opinies aan de Commissie, met de intentie dat zij deze aanbevelingen meeneemt bij het opstellen van haar werkprogramma voor het komend jaar. De Commissie heeft zichzelf verplicht om deze aanbevelingen daadwerkelijk een concreet vervolg te geven, of zal, waar zij dat niet doet, met argumenten gemotiveerd uitleggen waarom niet.
Een voorbeeld van een dergelijke verbetersuggestie waarover het platform een opinie heeft aangenomen is het knelpunt omtrent breedbandinfrastructuur en Europese staatssteunregels. Dit was één van de knelpunten die het Huis van de Nederlandse Provincies had ingebracht. Zie ook de publicatie Nederlandse provincies voor betere EU-regelgeving.
Decentrale relevantie
Net als andere belanghebbenden kunnen decentrale overheden zelf ook reageren op consultaties of voorstellen. Hierin kunnen gemeenten, provincies en waterschappen echter ook terugvallen op hun respectievelijke koepelorganisaties. Deze nemen regelmatig het initiatief om van deze feedbackmogelijkheden gebruik te maken. Een voorbeeld hiervan is de aanbeveling van de VNG betreffende een verordening op het gebied van kunstmatige intelligentie. Een ander voorbeeld is de reactie van het Huis van de Nederlandse Provincies op de raadpleging voor EU-richtlijnen betreffende luchtkwaliteit.
Meer informatie:
Wat is de procedure voor de totstandkoming van een Commissievoorstel?, praktijkvraag Kenniscentrum Europa Decentraal
Betere regelgeving, Kenniscentrum Europa Decentraal
Instrumenten betere regelgeving, Kenniscentrum Europa Decentraal
Betere regelgeving, Europese Commissie
