Op 29 mei 2019 beoordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) onverenigbaar is met de Europese Habitatrichtlijn. Dat betekent dat het PAS niet meer mag worden gebruikt voor vergunningsverlening. Hierdoor worden veel projecten geraakt; van grote infrastructuurprojecten tot kleinschalige woningbouw. Afgelopen dinsdag heeft het kabinet voorlopige oplossingen gepresenteerd om de toestemmingsverlening op korte termijn weer vlot te trekken.
Stilliggende projecten
Sinds de uitspraak zijn ongeveer 18.000 projecten met een totale waarde van € 14 miljard stil komen te liggen. Bij veel van deze projecten zijn decentrale overheden betrokken, bijvoorbeeld voor het verlenen van vergunningen. Veel van deze vergunningen waren gebaseerd op het PAS. Kenniscentrum Europa decentraal schreef al eerder over de PAS-uitspraak.
De gevolgen raken aan veel facetten van overheden. Zo heeft Rijkswaterstaat noodgedwongen een aanbesteding stil moeten leggen. Het betreft een groot project om de N35 tussen Wierden en Nijverdal te verbeteren. Deze zomer werd daarnaast door de Afdeling besloten dat het Tracébesluit Ring Utrecht, de basis voor een grote infrastructurele uitbreiding, niet in stand kan blijven aangezien het op het PAS was gebaseerd.
Niet alleen projecten lopen vertraging op. De problemen doen zich ook voor bij de inkoopplanning van Rijkswaterstaat die elk kwartaal geopenbaard wordt. De planning voor het laatste kwartaal van 2019 had eigenlijk in oktober gepubliceerd moeten worden. Nu diverse projecten vertraagd of afgeblazen zijn, loopt de gehele inkoopplanning vertraging op.
Voorlopige kortetermijnoplossingen
Het kabinet heeft dinsdag een pakket maatregelen gepresenteerd aan de Tweede Kamer. Deze oplossingen zijn voornamelijk bedoeld om op korte termijn de vergunningsverlening voor de bouwsector weer vlot te trekken. Een aantal van deze maatregelen werd al aangekaart in het rapport ‘Niet alles kan’ van het Adviescollege Stikstofproblematiek. Europa decentraal schreef al eerder over dit rapport. In december wil het kabinet een nieuw pakket maatregelen introduceren om zo weer ruimte te bieden aan projecten die van belang zijn voor onder meer de energietransitie, landbouw, infrastructuur en de werkgelegenheid.
Er worden drie maatregelen voorgesteld:
- een gedeeltelijke verlaging van de maximumsnelheid naar 100 km/u;
- stikstofreductie door nieuwe doelvoorschriften omtrent veevoer; en
- een zogeheten warme sanering van de varkensveehouderij.
Snelheidsverlaging rijkswegen
De maximumsnelheid op alle autosnelwegen wordt verlaagd van 130 naar 100 km/u tussen 06:00 en 19:00 uur. De Europese Commissie is positief gestemd over de maatregel vanwege de voordelen voor zowel het milieu als de verkeersveiligheid.
Andere samenstelling veevoer
Er worden doelvoorschriften gegeven om de stikstofuitstoot van de veehouderijen te verminderen door de hoeveelheid eiwitten in het voer te beperken.
Warme sanering varkenshouderij
Warme sanering betekent dat de eigenaren van bedrijven een financiële tegemoetkoming ontvangen voor schade die zij lijden wegens de sanering van hun bedrijven. Het totale budget voor de sanering van varkenshouderijen is € 180 miljoen. In beginsel betreft dit staatssteun, maar de Europese Commissie heeft dit voorstel goedgekeurd, waardoor dit geen staatssteun is die in strijd is met Europese regelgeving.
Waar de snelheidsverlaging meteen depositieruimte oplevert, omdat deze meteen volledig kan worden doorgevoerd, geldt dit niet voor de andere samenstelling van het veevoer of de warme sanering van varkenshouderijen. Deze laatste twee moeten immers nog doorgevoerd worden.
Daarnaast wordt in dit wetsvoorstel ook geregeld dat er geen Natura 2000-vergunningen aangevraagd hoeven te worden voor activiteiten die geen significante gevolgen hebben voor deze gebieden. Het pakket met maatregelen ligt nu ter advisering bij de Raad van State in de vorm van de spoedwet ‘Aanpak Stikstof’. Zodra deze door de Eerste en Tweede Kamer zijn goedgekeurd, worden de maatregelen geïmplementeerd.
Afroming stikstofruimte
Het Adviescollege Stikstofproblematiek raadde aan dat er ‘in alle gevallen’ afroming van de reductie moet plaatsvinden om de natuur te helpen herstellen. Het kabinet volgt dit advies op. Dat betekent dat het kabinet voorstelt dat van de ruimte die vrijkomt door een vermindering van stikstofuitstoot er 30% wordt afgeroomd ten behoeve van de natuur. De overgebleven 70% kan vervolgens ingezet worden voor nieuwe projecten. Met andere woorden: met deze maatregelen wordt niet alleen ruimte gecreëerd voor projecten; ze dringen ook de totale stikstofuitstoot terug.
Toekomstige maatregelen
De maatregelen van het kabinet zorgen voor een eenmalig toestaan van projecten met stikstofuitstoot. Om inzicht te geven in de beschikbare stikstofdepositieruimte gaat de Rijksoverheid een stikstofregistratiesysteem opzetten. Hierin wordt bijgehouden hoeveel van de emissieruimte wordt ingezet, zodat deze niet wordt overschreden.
Herindeling Natura 2000-gebieden
Het kabinet wil onderzoeken of voor bepaalde Natura 2000-gebieden de beschermde status moet worden aangepast. Daarnaast wil het kabinet inventariseren of sommige gebieden kunnen worden samengevoegd door middel van een herindeling. In afwachting daarvan worden geen nieuwe Natura 2000-gebieden aangewezen. Voor deze maatregelen gaat het kabinet in gesprek met de Europese Commissie.
Het aanpassen van de beschermde status van Natura 2000-gebieden is alleen mogelijk onder strenge voorwaarden. Zo kan een beschermde status worden aangepast wanneer er een wetenschappelijke fout is gemaakt bij de toewijzing óf als de staat van een natuurgebied dusdanig is verslechterd dat deze geen bijdrage meer kan leveren aan de instandhoudingsdoelen. In arrest C-301/12 bepaalde het Hof van Justitie van de Europese Unie dat – wanneer een lidstaat de beschermingsverplichting niet is nagekomen – de slechte staat van een Natura 2000-gebied geen reden mag zijn om de beschermde status van een gebied te ontnemen.
Reactie VNG
De VNG heeft ‘gemengde gevoelens’ bij de gepresenteerde maatregelen. Het wordt als positief gezien dat het kabinet het vinden van een geschikte oplossing voor de problematiek rondom projecten als urgent beschouwd, maar er zijn nog veel ‘losse eindjes’, aldus de VNG. Vooral het gebrek aan een drempelwaarde (waarmee kleine projecten vrijgesteld worden) wordt gezien als een gemiste kans.
Reactie UvW
De noodwet die ervoor zorgt dat waterveiligheidsprojecten door kunnen gaan zorgt ervoor dat de waterschappen positief gestemd zijn over de maatregelen. De waterschappen zijn tevens van mening dat natuurherstel niet alleen bewerkstelligd kan worden door het uittrekken van geld, maar dat een integrale aanpak nodig is. Hier moeten uitdagingen als klimaatadaptatie en waterkwaliteit in worden mee genomen.
Bron:
Kamerbrief van 13 november 2019, Ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Infrastructuur en Waterstaat en Milieu en Wonen
Meer informatie:
Stand van zaken rondom de PAS uitspraak, Kenniscentrum Europa Decentraal
Kamerbrief met reactie op uitspraak Raad van State over Programma Aanpak stikstof, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Einduitspraak: PAS niet verenigbaar met Habitatrichtlijn, Kenniscentrum Europa Decentraal
Kortermijnoplossingen PAS-problematiek voor overheden gepresenteerd, Kenniscentrum Europa Decentraal
