Onze plusregio is voornemens een concessieovereenkomst te sluiten met een openbaar vervoersbedrijf voor de exploitatie van het regionaal openbaar personenvervoer per spoor. De Commissie heeft eind maart 2014 richtsnoeren vastgesteld bij de PSO verordening betreffende openbaar personenvervoer over spoor en weg. Moet onze plusregio bij het verlenen van een concessie voor openbaar personenvervoer per spoor ook rekening houden met deze richtsnoeren? Bevatten de richtsnoeren nieuwe openbaredienstverplichtingen ten aanzien van het openbaar personenvervoer per spoor?
Antwoord in het kort
De Europese Commissie heeft richtsnoeren opgesteld over de openbaredienstverplichtingen in het personenvervoer. De Commissie wil hiermee meer duidelijkheid verschaffen en daarmee de rechtsonzekerheid voor overheden en vervoerders over toepassing van de EU-regels in deze sector verminderen. De richtsnoeren geven uitleg aan de bepalingen van de bestaande Verordening 1370/2007 (PSO-verordening) over openbaar personenvervoer per spoor en over de weg. Deze verordening gaat over de contractvoorwaarden van overheden voor de levering van openbare vervoersdiensten, de toekenning van deze contracten en de compensatie voor openbaredienstverplichtingen. Deze verordening heeft raakvlakken met zowel de Europese aanbestedings- als de staatssteunregels. De toepassing van de PSO-verordening leidt tot veel vragen in de decentrale praktijk. De richtsnoeren dienen vooral ter verduidelijking van verordening 1370/2007 en zien er niet op om nieuwe verplichtingen voor decentrale overheden en vervoerders in het leven te roepen. De plusregio zal dus indien zij een concessie gaat verlenen voor de exploitatie van het regionaal openbaar personenvervoer per spoor rekening moeten houden met de PSO-verordening. Daarbij kunnen de richtsnoeren meer duidelijkheid en uitleg geven over de bepalingen van de PSO-verordening.
Verstoring van de markt
Volgens de Commissie hebben onduidelijkheden ten aanzien van de PSO-verordening het creëren van een interne markt voor het openbaar personenvervoer belemmerd. Daarnaast leidden die onduidelijkheden ook tot onwenselijke verstoringen van de markt. De Commissie heeft richtsnoeren opgesteld om meer duidelijkheid te scheppen in de regels voor het gunnen en financieren van openbaredienst contracten in het openbaar personenvervoer.
Inhoud van de richtsnoeren
De richtsnoeren geven onder andere meer duidelijkheid over de definitie van openbaredienstverplichtingen, de duur van een openbaredienstcontract, de sociale bescherming van werknemers, de gunningsvoorwaarden van openbare dienstcontracten, de regels voor compensatie voor openbaredienstverlening, de regels wat betreft transparantie en de overgangsbepalingen. Bij toepassing van de PSO-verordening zal de plusregio rekening moeten houden met de uitleg die de richtsnoeren geven aan de bepalingen van de verordening.
Definitie openbaredienstverplichting
Artikel 2 sub e van de PSO-verordening omschrijft een openbaredienstverplichting als een verplichting met het oog op de algemene dienstverlening inzake openbaar personenvervoer ‘die een exploitant, indien hij zich door zijn eigen commerciële belangen zou laten leiden, zonder compensatie niet, of niet in dezelfde mate of onder dezelfde voorwaarden, zou aangaan’. De richtsnoeren voegen hieraan toe dat openbaredienstverplichtingen meestal, maar niet uitsluitend, betrekking hebben op specifieke vereisten die aan de exploitant van de openbare dienst worden opgelegd wat betreft bijvoorbeeld de frequentie en kwaliteit van de diensten, de dienstverlening met name op kleinere tussenstations, die commercieel niet aantrekkelijk kan zijn, en de verlening van treindiensten in de vroege ochtend en late avond. Wanneer de plusregio de exploitatie van het regionaal openbaar personenvervoer per spoor met behulp van bovenstaande uitleg kan aanmerken als een openbaredienstverplichting in de zin van artikel 2 sub e van de PSO-verordening is de verordening van toepassing.
Toepassingsbereik
Verder bieden de richtsnoeren meer duidelijkheid over het toepassingsgebied van de PSO-verordening. De PSO-verordening regelt de gunning van openbaredienstcontracten voor openbaar personenvervoer over de weg en per spoor. Deze openbaredienstcontracten kunnen echter ook onder het toepassingsgebied van de (aanbestedings)richtlijnen betreffende het plaatsen van overheidsopdrachten vallen (Richtlijnen 2014/23, Richtlijn 2014/24 en Richtlijn 2014/25). De richtsnoeren geven meer duidelijkheid over wanneer de PSO-verordening van toepassing is en wanneer de aanbestedingsrichtlijnen van toepassing zijn. De gunning van concessieovereenkomsten voor diensten voor openbaar personenvervoer valt bijvoorbeeld uitsluitend onder de PSO-verordening. Richtlijn 2014/23 over het plaatsen van concessieovereenkomsten is op grond van artikel 10 lid 3 van de richtlijn niet op dergelijke concessies van toepassing. In dit geval betekent dat dat de PSO-verordening van toepassing is wanneer de plusregio het openbaredienstcontract voor de exploitatie van het regionaal openbaar personenvervoer per spoor vormgeeft als een concessieovereenkomst voor diensten.
Meer rechtszekerheid
De richtsnoeren hebben tot doel om voor zowel bevoegde overheden als vervoerders meer rechtszekerheid brengen. De richtsnoeren bieden voor overheden meer houvast voor de toepassing van Europese regelgeving omdat de richtsnoeren het toepassingsbereik van de PSO-verordening verduidelijken. Tegelijkertijd worden vervoerders door meer rechtszekerheid beter in staat gesteld om hun bedrijfsactiviteiten te organiseren op Europese schaal zonder dat zij daarbij de Europese regelgeving voor openbaar personenvervoer overtreden.
Meer informatie:
Richtsnoeren, Publicatieblad van de Europese Unie.
Press release, Europese Commissie. Commission clarifies EU rules for public passenger transport by rail and by road.
Press release, Europese Commissie, Commission clarifies EU rules for public passenger transport by rail and road – Frequently Asked Questions.
Nieuwsbericht, Expertisecentrum Europees Recht. Verduidelijking van Europese regels voor openbaar personenvervoer.
PSO-verordening, Kenniscentrum Europa decentraal
Praktijkvraag PSO-verordening, Kenniscentrum Europa decentraal
Vervoer en aanbesteden, Kenniscentrum Europa decentraal
Vervoer en staatssteun, Kenniscentrum Europa decentraal
