Kabinet verwelkomt aanscherping Green Deal door ‘Fit for 55-pakket’

Recentelijk heeft het kabinet zijn zienswijze gegeven op het ‘Fit for 55-pakket,’ het pakket met nieuwe maatregelen van de Europese Commissie ter bevordering van de verduurzaming in de EU. De kabinetsreactie toont een warme ontvangst van de maatregelen en gaat specifieker in op verschillende wijzen van vergroening in de EU en het perspectief van het kabinet daarop.

‘Fit for 55’

In de Europese Unie zijn de ambities op het gebied van klimaat vastgelegd in de Europese Klimaatwet. Overkoepelend doel ervan is dat de EU in 2050 klimaatneutraal is. Daarnaast stelt de wet ook tussentijdse doelen, bijvoorbeeld dat in 2030 de uitstoot van broeikasgassen in de EU met 55% is verminderd ten opzichte van 1990. Deze doelstelling wordt nagestreefd met een groep voorstellen van maatregelen van de Commissie onder de gezamenlijke noemer ‘Fit for 55 ’. Lees hier meer over het ‘Fit for 55-pakket’.

Reactie op de voorstellen

Op 17 september deelde het kabinet zijn reactie hierop met de Tweede Kamer in de vorm van een kamerbrief. De aangescherpte Europese milieudoelstellingen zijn in overeenstemming met het doel dat het kabinet in het regeerakkoord Rutte-III vastlegde. De maatregelen gepresenteerd in het ‘Fit for 55’-pakket zijn volgens het kabinet te verwelkomen omdat een Europese aanpak op dit gebied kosten bespaart en voorkomt dat er tussen Europese landen oneerlijke concurrentievoordelen ontstaan als gevolg van dispariteit van mogelijke nationale maatregelen. De verzameling voorstellen wordt door het kabinet gezien als een manier om de lasten van verduurzaming gebalanceerd te houden. Dit ziet men onder meer terug in de herziene Verordening verdeling inspanningen (ESR) en een sociaal klimaatfonds, dat lidstaten ondersteunt in het verlenen van subsidies aan burgers voor energiebesparende maatregelen. Lees hier meer over de impact van ‘Fit for 55’ op Nederland.

Methoden voor verduurzaming

Verder sprak het kabinet zijn steun uit voor het terugdringen van de emissie door wegvoertuigen door scherpere normen. Deze nieuwe normen zijn terug te zien in de nieuwe Clean Vehicles Directive. Door de aanscherping van deze richtlijn zijn decentrale overheden verplicht om bij inkoop van voertuigen door middel van een Europese aanbestedingsprocedure een bepaald percentage schone of zelfs volledig emissievrije voertuigen aan te schaffen. Dit bevordert de vergroening van het wegverkeer.

Ook wordt het Europese systeem van emissiehandel (ETS) aangescherpt in het kader van ‘Fit for 55’. Emissiehandel houdt in dat bedrijven bepaalde hoeveelheden emissierechten hebben die ze moeten spenderen om CO₂ uit te stoten. Als ze meer uitstoten dan waarvoor ze emissierechten hebben, moeten ze deze kopen van bedrijven die emissierechten overhouden. Zo krijgen zuinige bedrijven een financiële stimulans en wordt er uitvoering gegeven aan het principe dat de vervuiler betaalt. Door de aanscherping in het ETS zal de jaarlijkse afname van de rechten nog sneller gaan. Het ETS in de bouwsector vormt een deel van de financiering van het eerder genoemde sociaal klimaatfonds.

Wat nationale methoden voor verduurzaming betreft is kort na deze kamerbrief bij de presentatie van de miljoenennota aangekondigd dat het kabinet 6,8 miljard euro meer zal investeren in klimaatbeleid, deels om het Klimaatakkoord uit te voeren. Drie miljard is bestemd voor subsidie voor duurzame energie, door verhoging van het SDE++ fonds. Verder is er 1,1 miljard euro extra specifiek voor de uitvoering van het Klimaatakkoord en overige uitgaven. Voor decentrale overheden wordt 73 miljoen euro vrijgemaakt om het Klimaatakkoord uit te voeren.

Verhouding met de circulaire economie

Volgens het kabinet biedt ‘Fit for 55’ kansen in het kader van de circulaire economie en zijn er nieuwe industrieën en sectoren waar het Nederlandse bedrijfsleven kan inspringen, al is volgens het kabinet de koppeling met de circulaire economie nog niet volledig gelegd. Dit hoopt het kabinet te bevorderen bij de verdere uitwerking van het Circular Economy Action Plan eind dit jaar. Als de volgende regering op dit punt dezelfde koers blijft varen, kan dit ertoe leiden dat de aanscherpingen van de milieuregels meer direct merkbare gevolgen hebben voor meer sectoren van de economie.

Proces

Het kabinet benadrukt dat de huidige demissionaire regering een zekere flexibiliteit zal behouden ten aanzien van de onderhandelingen over de Commissievoorstellen die nog volgen, zodat een volgende regering de Nederlandse positie nog kan verfijnen. Desondanks bestaat er in de huidige kamerbrief een constante met de doelstellingen die in het regeerakkoord uit 2017 werden neergelegd en wordt verwacht dat het toekomstige kabinet niet meer zal veranderen aan de huidige positie de verdere uitwerking ervan kan bezighouden. Vooral beprijzing van uitstoot, subsidiëring van verduurzaming en het stellen van normen worden door het kabinet aangewezen als geschikte instrumenten om uitstootvermindering te bereiken. In de aangekondigde Europese voorstellen is dit terug te zien in een wijziging van de energiebelastingrichtlijn, die belastingen op energie afstemt op het Europese klimaatbeleid. Er wordt nu ook positiever gedacht over emissiehandelssystemen dan voorheen.

Conclusie

Het kabinet is te spreken over de maatregelen die voorgesteld worden in het kader van ‘Fit for 55’ en is met name geïnteresseerd in Europese subsidie- en belastingsmechanismen om verduurzaming te bereiken, zoals het ETS. In overeenstemming hiermee is in de miljoenennota 6,8 miljard euro meer vrijgemaakt voor verduurzaming. In de onderhandelingen zal het demissionaire kabinet de invulling van de details overlaten aan een volgende regering. De Raad van State verwacht echter dat met de maatregelen die door het kabinet zijn aangekondigd de doelstellingen van de Klimaatwet niet gehaald zullen worden, en bespeurt in de recente miljoenennota nog onvoldoende urgentie op dit gebied. Hoewel de komst van strengere regels gewaardeerd wordt, is er nog meer ruimte voor een betere uitvoering van de groene Europese ambities.