Werkprogramma Europese Commissie 2023: wat kunnen we aankomend jaar verwachten?

Wat kunnen we van de Europese Commissie in 2023 verwachten op thema’s als milieu, digitalisering en een sterker Europa? Waar het werkprogramma vorig jaar nog in het teken stond van initiatieven om Europa samen sterker te maken (Making Europe stronger together) richt het nieuwe werkprogramma zich vooral op de huidige crises die een impact hebben op het leven van alledag, zoals de gevolgen van de Russische inval in Oekraïne en de energiecrisis. Onder de noemer ‘A Union standing firm and united’ komt de Commissie met onder andere 43 nieuwe initiatieven om de huidige crises aan te pakken.

Achtergrond van het werkprogramma

In het werkprogramma van 2023 worden de concrete maatregelen uiteengezet om de zes ambities van de Commissie te verwezenlijken. Het programma bevat naast een lijst van nieuwe voorstellen ook een overzicht van wetgevingsvoorstellen die het komend jaar prioriteit krijgen en voorstellen die juist worden ingetrokken.

De zes speerpunten van de Commissie 2019 – 2024 onder Von der Leyen zijn:

een Europese Green Deal;
een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk;
een economie die werkt voor de mensen;
een sterker Europa in de wereld;
bevordering van onze Europese levenswijze;
en een nieuwe impuls voor de Europese democratie.

Hieronder volgt een nadere uitleg over de belangrijkste initiatieven, hun samenhang met het vorige werkprogramma en de relevantie voor decentrale overheden.

Europese Green Deal

De effecten van klimaatverandering worden steeds zichtbaarder. Denk hierbij aan de hete zomer dit jaar waarin verschillende warmterecords werden gebroken met bosbranden en droogte tot gevolg. Dat is ook de voornaamste reden dat de Commissie een stap extra wil zetten als het gaat om verduurzaming. De meeste voorstellen hiertoe zijn al ingediend in 2022. Het is volgens de Commissie nu vooral belangrijk dat er een snelle overeenkomst komt op het Fit-for-55-pakket. Dit pakket heeft als doel om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.

Daarnaast speelt de prijsvolatiliteit van gas en stroom een grote rol. Als reactie hierop wordt er begin 2023 een voorstel ingediend om de elektriciteitsmarkt van de EU te hervormen. Een initiatief wat hieronder valt is het loskoppelen van de gasprijs van de elektriciteitsprijs. Dit heeft ook als doel om beter te kunnen anticiperen op de industriële transformatie die nodig is voor een koolstofvrij Europa en het streven naar een continent waarin meer wordt ingezet op elektriciteit ten opzichte van gas tegen 2050.

Er wordt een nieuwe Europese Waterstofbank opgezet om te helpen bij het creëren van een groene waterstofeconomie. Die werd al geïntroduceerd in de “Staat van de Unie”-toespraak.

Een ander actiepunt is het verminderen van afval en de milieu-impact van afval waarbij de nadruk vooral ligt op voedsel- en textielafval. Hiertoe gaat de Commissie in het tweede kwartaal van 2023 de aspecten van voedselafval en textiel van de EU-Kaderrichtlijn Afvalstoffen herzien. Ook neemt de Commissie een initiatief om vrachtverkeer verder te verduurzamen om uitstoot zo veel mogelijk tegen te gaan en om verduurzaming te stimuleren.

De Commissie heeft ook aangegeven de wetgeving over de registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen (REACH) te herzien. Het doel is om de Europese concurrentievoordelen en innovatie te waarborgen. Onder meer door duurzame chemicaliën te bevorderen, het regelgevingsproces te vereenvoudigen en de menselijke gezondheid en het milieu te beschermen. De REACH-verordening kan stoffen aanmerken als gevaarlijk of zeer zorgwekkend en een verbod instellen op bepaalde chemische stoffen.

Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk

De EU heeft de ambitie om digitaal soeverein te zijn in een open en onderling verbonden wereld. Om hier vorm aan te geven wordt onder meer een voorstel ingediend voor een gemeenschappelijke Europese ruimte voor mobiliteitsgegevens. Deze ruimte moet een impuls geven aan de digitalisering van de mobiliteitssector, waardoor er bijvoorbeeld oplossingen kunnen worden gevonden voor file- en parkeerproblematiek. Dit kan ook voor decentrale overheden zeer nuttig zijn.

Daarnaast richt de Commissie een academie voor vaardigheden op het gebied van cyberbeveiliging op. Dit is een volgende stap in het beschermen tegen cybercriminaliteit, naast de diverse strategieën en richtlijnen die bedoeld zijn om de digitale veiligheid van burgers, bedrijven en overheden te waarborgen. Met de ‘Cybersecurity Skills Academie’ hoopt de Commissie de strategische vaardigheden van burgers en bedrijven te bevorderen.

Tot slot heeft de Commissie wetgeving voorgesteld voor de digitalisering van EU-reisdocumenten en de facilitering van reizen. Deze wetgeving moet bijdragen aan een grenzeloos, weerbaar en veilig Schengengebied. Dit sluit aan bij de ambities van de Commissie om een Europese digitale identiteit op te zetten.

Andere belangrijke initiatieven die EC voor 2023 gepland heeft

De Commissie kondigt een Europees soevereiniteitsfonds, het European Sovereignty Fund, aan. De gedachte hierachter is dat zij graag ziet dat de toekomst van de industrie in Europa plaatsvindt. Daarnaast wordt het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 herzien. Het doel hiervan is om opnieuw te beoordelen of de huidige EU-begroting de middelen blijft bieden voor gemeenschappelijke antwoorden op gemeenschappelijke uitdagingen.

Daarnaast wordt benadrukt hoe belangrijk het is om een goed migratie- en asielsysteem te hebben. In het werkprogramma wordt aangegeven dat er het afgelopen jaar vooruitgang is geboekt op het gebied van een Europese aanpak van migratie, zoals uiteengezet in het migratie- en asielpact. De Commissie zal de implementatie van de Joint Roadmap over het asiel- en migratiepact echter blijven ondersteunen

Aankomend jaar is uitgeroepen tot The European Year of Skills. De Commissie wil dit verbinden aan het onderwerp migratie en asiel door te kijken welke vaardigheden migranten hebben en hoe deze in Europa het beste tot zijn recht zouden kunnen komen. Voortbouwend op het succes van de Conferentie over de Toekomst van Europa zijn burgerpanels nu deel van de beleidsvorming op bepaalde cruciale gebieden. De nieuwe generatie burgerpanels zal zich beraden op de initiatieven van volgend jaar, toegespitst op voedselverspilling, leermobiliteit en virtuele werelden.

Betere Regelgeving

Betere regelgeving staat hoog op de agenda van de Commissie. Om de enorme hoeveelheid aan Europese regelgeving te beheersen wordt getoetst op noodzaak en het maximale voordeel voor burgers en belanghebbenden. In 2021 werd het REFIT-programma aangevuld met de “one in, one out”-aanpak van de Europese Commissie: het idee is dat niet voor elk wetsvoorstel een bestaande wet wordt ingetrokken, maar dat nieuwe lasten gecompenseerd worden door op hetzelfde beleidsterrein vergelijkbare lasten weg te nemen. In het werkprogramma is aangegeven dat deze “one in, one out” aanpak nu volledig is geïmplementeerd.

Daarnaast speelt de ‘Betere Regelgeving’ Agenda van de EU een belangrijke rol in het ondersteunen van duurzaamheid. Het integreert Sustainable Development Goals in impactanalyses, door rekening te houden met significante gevolgen voor de gelijkheid voor iedereen

Vervolgstappen

De Commissie gaat nu met het Europees Parlement en de Raad van Ministers in gesprek over de lijst van gezamenlijke wetgevingsprioriteiten die snelle actie vereisen. Kenniscentrum Europa Decentraal zal in de nieuwsvoorziening uitvoerig aandacht besteden aan de uitwerking van de voor decentrale overheden relevante initiatieven.