Volgens de EU moet de huidige vluchtelingencrisis door alle lidstaten gezamenlijk aangepakt worden. Integratie en inburgering van vluchtelingen en asielzoekers spelen hierbij een belangrijke rol. Vanuit de Europese instellingen zijn enkele initiatieven in het leven geroepen om de integratie van de vluchtelingen te stroomlijnen en deze zo effectief mogelijk uit te voeren. Een voorbeeld van een initiatief is het Partnerschap over de integratie van asielzoekers en vluchtelingen onder de Urban Agenda for the EU (UAEU). Dit Partnerschap heeft een actieplan voor de integratie van asielzoekers en vluchtelingen gecreëerd en geïmplementeerd. Een aantal doelen van dit actieplan zijn:
- Het verbeteren van de bescherming van minderjarigen zonder begeleiding;
- Het ondersteunen van investeringen met betrekking tot de inclusie van migranten;
- Het verbeteren van de toegang van lokale overheden tot EU migratiefondsen;
- Het versterken van de stem van migranten in het maken van Europees en stedelijk migratiebeleid;
- Het assisteren van lokale autoriteiten bij het aanpakken van school-segregatie van kinderen met een migratieachtergrond.
Sociale inclusie
Sociale inclusie speelt een belangrijke rol bij de integratie van vluchtelingen. Integratie wordt namelijk beschouwd als een lange-termijndoelstelling om vluchtelingen adequaat te kunnen opvangen. De Europese Commissie heeft in 2015 een factsheet gepresenteerd, waarin aandacht wordt besteed aan de integratie van vluchtelingen. De Commissie heeft meerdere instrumenten in het leven geroepen om de integratie van vluchtelingen financieel te ondersteunen.
In 2016 heeft de Commissie een actieplan en factsheet gepresenteerd voor de integratie van migranten. De focus ligt in dit actieplan op de verbetering van onderwijs, arbeidskansen, basisvoorzieningen en inclusie voor migranten. Het plan bevat concrete acties die de Commissie en lidstaten moeten ondernemen om uitdagingen waar migranten mee geconfronteerd worden te verminderen. Welke van deze acties zijn uitgevoerd en welke manieren van financiering zijn ingezet, heeft de Commissie in dit overzicht opgenomen.
Voor de periode 2021-2027 heeft de Commissie een nieuw actieplan en factsheet opgesteld. Dit actieplan ziet op de integratie en inclusie van zowel migranten, als EU-burgers met een migratieachtergrond. In het plan staan verschillende acties uitgewerkt, met name op het gebied van:
- Inclusief onderwijs;
- Betere arbeidskansen en erkenning van vaardigheden;
- Betere toegang tot gezondheidsdiensten;
- Toegang tot geschikte en betaalbare woningen;
- Verbetering van digitale overheidsdiensten en beschikbaarheid van overheidsdata voor integratie.
Fondsen met betrekking tot sociale inclusie
Er zijn diverse fondsen opgezet om te kunnen voldoen aan de lange termijn beleidsdoelstellingen omtrent de integratie van vluchtelingen. Zo worden er via het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen (FEAD) middelen beschikbaar gesteld om vluchtelingen te kunnen voorzien van de basisbehoeftes en sociale-inclusieprojecten. Daarnaast is er een Europees fonds in het leven geroepen om projecten te ondersteunen die de integratie van vluchtelingen bevorderen, het Asiel, Migratie en Integratiefonds (AMIF). Ook decentrale overheden worden aangemerkt als potentiële begunstigden voor deze fondsen.
Inburgering verantwoordelijkheid van gemeenten
De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een voorstel gedaan om gemeenten meer regie en verantwoordelijkheid te geven voor de inburgering van asielzoekers. In het huidige systeem zijn asielzoekers verantwoordelijk voor hun eigen inburgering. Het is de bedoeling dat zij geld lenen bij DUO, hiervan een inburgeringscursus betalen en vervolgens een inburgeringsexamen doen. Dit systeem blijkt niet goed te werken omdat het te ingewikkeld is en er veel profiteurs op de markt van inburgeringscursussen zijn. Daarom is er voorgesteld om meer verantwoordelijkheid bij gemeenten te leggen als onderdeel van het sociaal domein. Het leenstelsel zal worden afgeschaft en de gemeenten kunnen inburgeringstrajecten inkopen. Hierbij zullen dus de Europese aanbestedingsregels nageleefd moeten worden.
De nieuwe wetgeving moet ook voorzien in de aanpak van frauduleuze taalscholen. De nieuwe wet beoogt aanbieders op basis van aangescherpte criteria te laten certificeren door de stichting Blik op Werk.
De oorspronkelijke verwachting was dat het nieuwe systeem medio 2020 inwerking zou treden, maar in februari 2019 werd bekend dat de ontwikkeling van de nieuwe wet vertraging oploopt doordat er eerst aanpalende wetgeving gewijzigd moet worden. Het kabinet streeft ernaar om het wetsvoorstel na de zomer van 2019 naar de Raad van State te sturen en daarna naar de Tweede Kamer. De wet moest 1 juli 2021 ingaan, maar dit is uitgesteld tot 1 januari 2022. Tot die tijd beoogt het kabinet 20 miljoen euro per jaar vrij te maken om gemeenten alvast te ondersteunen bij het oppakken van hun nieuwe regierol en inburgeraars aan een goede taalcursus te helpen.
Data-gedreven integratie
Om succesvol integratiebeleid te ontwikkelen is het belangrijk om te kijken naar data over migratie en integratie, en de effecten van reeds gevoerd beleid. Volgens het Partnerschap Inclusie van Migranten en Vluchtelingen van de EU Urban Agenda komen knelpunten in het integratiebeleid vaak voort uit een gebrek aan toegang tot (statistische) informatie over migratie en integratieprojecten.
Het is daarom belangrijk dat de hoeveelheid data met betrekking tot integratie wordt gemaximaliseerd, dat decentrale overheden hier toegang toe krijgen en dat overheden onderling met elkaar communiceren over zowel deze data als het te voeren integratiebeleid. Het Partnerschap heeft in haar rapport een aantal aanbevelingen gedaan hoe lokale autoriteiten gebruik kunnen maken van data voor hun integratiebeleid.
