Jurisprudentie is afkomstig van nationale en Europese rechtscolleges, zoals rechtbanken en het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: HvJ). De rechter legt hierbij de wet uit en geeft het eventueel nieuwe betekenis of bevestigt wat de wetgever voor ogen had bij het opstellen van de wet. Dit is ook het geval bij het aanbestedingsrecht. Jurisprudentie is hier van belang omdat het zo duidelijk maakt wat aanbestedende diensten wel of juist niet mogen doen of welke constructies wel of niet zijn toegestaan.
Op deze pagina wordt uitgelegd hoe de verschillende rechtscolleges omgaan met het aanbestedingsrecht en wanneer een aanbestedende dienst met hen te maken kan krijgen.
Met welke rechtscolleges kan een aanbestedende dienst te maken krijgen?
Er zijn verschillende soorten rechtscolleges die rechtspreken over aanbesteden. Het belangrijkste onderscheid voor de aanbestedingsregels is te maken tussen Europese en nationale jurisprudentie.
Europese jurisprudentie
Europese jurisprudentie komt van het HvJ, wat bestaat uit twee gerechten:
- Het Hof van Justitie: behandelt onder andere prejudiciële vragen van nationale rechtbanken en beroepszaken.
- Het Gerecht: behandelt zaken van onder andere bedrijven en houdt zich bezig met staatsteun, mededingingsrecht en het aanbestedingsrecht.
Het HvJ heeft exclusieve jurisdictie om uitspraak te doen wat betreft de interpretatie van EU-recht.
Nationale jurisprudentie
Nationale jurisprudentie geschiedt via de Nederlandse rechtbanken, de gerechtshoven en de Hoge Raad, maar ook van de kantonrechter of de voorzieningenrechter. Genoemde gerechten geven toelichting over de Aanbestedingswet 2012. In het kader van aanbestedingen is doorgaans de civiele rechter bevoegd om kennis te nemen van geschillen omtrent het aanbestedingsrecht.
Commissie van Aanbestedingsexperts
Als laagdrempelig alternatief voor een rechtsgang bij aanbestedingen bestaat in Nederland de Commissie van Aanbestedingsexperts (CvAE). De CvAE is door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat opgezet als een systeem voor geschillenbeslechting. Het hoort klachten en kan niet-bindende adviezen geven naar aanleiding van die klachten. Aanbestedende diensten mogen de adviezen van de CvAE derhalve naast zich neerleggen. De CvAE is onafhankelijk en onpartijdig. De adviserende rol van de CvAE zal de komende jaren worden gewijzigd naar een rol waarin zij aanbestedingen achteraf zal evalueren.
Hoe werkt het indienen van een klacht bij de Commissie van Aanbestedingsexperts?
Een klacht bij de CvAE kan zowel tijdens als na afloop van de aanbestedingsprocedure worden ingediend. Er kan geklaagd worden over het handelen of nalaten van een aanbestedende dienst, wanneer dit valt binnen de werkingssfeer van de Aanbestedingswet 2012. Een klacht wordt echter alleen in behandeling genomen wanneer deze voorgelegd is aan de aanbestedende dienst en er een redelijke termijn is geweest voor de aanbestedende dienst om hierop te reageren. Een klacht dient voldoende gemotiveerd en onderbouwd te zijn en mag niet al bij de rechter in behandeling zijn.
Inbreukprocedure bij aanbesteden
Soms kan naar aanleiding van overheidsaanbestedingen waarbij niet conform de Europese aanbestedingsregels is gehandeld, een inbreukprocedure tegen Nederland gestart worden. De Europese Commissie treedt dan op tegen lidstaten die hun uit de EU-voorschriften voortvloeiende verplichtingen niet nakomen (artikel 258 VWEU).
Hoe werkt de inbreukprocedure?
De inbreukprocedure bestaat uit drie fases:
- De betreffende lidstaat ontvangt een ingebrekestelling en krijgt twee maanden de tijd hierop te antwoorden.
- Als de Europese wetgeving nog altijd onvoldoende wordt nageleefd, stuurt de Commissie de lidstaat een met redenen omkleed advies. De lidstaat heeft wederom twee maanden de tijd om te reageren. Dit gebeurt in de praktijk onder coördinatie van de verantwoordelijke ministeries (in Nederland vaak de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Economische Zaken en Klimaat), in overleg met de betrokken (decentrale) overheid.
- Wanneer de Commissie binnen twee maanden geen bevredigend antwoord ontvangt, kan zij de zaak aanhangig maken bij het Hof. Als de lidstaat zich vervolgens niet voegt naar het arrest van het Hof, kan de Commissie het Hof verzoeken een boete op te leggen.
Meer informatie over de inbreukprocedure kunt u vinden in ons dossier Europees recht en beleid.
De Wet Naleving Europese regelgeving publieke entiteiten regelt dat een opgelegde boete aan een lidstaat direct verhaald kan worden bij de verantwoordelijke (decentrale) overheid.
Op de website van de Commissie is meer informatie te vinden over de toepassing van het gemeenschapsrecht en de stand van zaken betreffende inbreukprocedures. Op de website van DG Interne Markt vindt u informatie over inbreukprocedures tegen diverse lidstaten op het gebied van overheidsaanbestedingen.
