Decentrale overheden kunnen bij de opvang en integratie van migranten (waaronder asielzoekers en statushouders) geconfronteerd worden met aanbestedingskwesties. Op de themapagina Migratie vindt u meer informatie over andere Europeesrechtelijke raakvlakken met het migratiedossier.
Migratie en aanbesteden
Aanbestedingsrechtelijke vragen die bij decentrale overheden kunnen spelen in het kader van migratie, zijn bijvoorbeeld:
- in hoeverre overheidsopdrachten van gemeenten voor bijvoorbeeld het voorzien in onmiddellijke behoeften van migranten zoals huisvesting, goederen en hulpdiensten (Europees) aanbestedingsplichtig zijn en of er überhaupt sprake is van een overheidsopdracht;
- hoe eventueel via toepassing van de uitzonderingsgrond van dwingende spoed een uitzondering op het volgen van een verplichte aanbestedingsprocedure gerechtvaardigd zou zijn;
- of bepaalde afspraken die decentrale overheden maken met andere (markt)partijen over migratie-gerelateerde werken, leveringen of diensten een subsidierelatie dan wel aanbestedingsplichtige opdracht betreffen;
- over de mogelijke samenloop van (verleende) Europese subsidies voor migratie en asielgerelateerde projecten aan decentrale overheden en vervolgens de eventuele toepassing van aanbestedingsregels bij de besteding van die subsidies;
- of migratie-gerelateerde opdrachten werken, leveringen of diensten betreffen;
- of bepaalde afspraken die decentrale overheden maken met andere stakeholders (zoals woningcorporaties, welzijnsorganisaties, onderwijs en andere (markt)partijen) mogelijk een publieke dan wel publiek-private samenwerking betreft, met de mogelijke gevolgen van toepassing van hieraan gerelateerde uitzonderingsgronden voor aanbestedingsverplichtingen van dien.
Mededeling Commissie
De Europese Commissie heeft onderkend dat de Europese aanbestedingsregels een belangrijke rol spelen wanneer overheden (moeten) voorzien in de behoeften van asielzoekers en vluchtelingen. Daarom heeft de Commissie in 2015 de Mededeling inzake overheidsopdrachten in verband met de huidige asielcrisis uitgebracht. Hierin licht de Commissie verschillende aspecten toe met betrekking tot het aanbesteden van overheidsopdrachten voor werken, leveringen, of diensten ten behoeve van asielzoekers en statushouders.
Werken
De Commissie wijst erop dat het bij het aanbesteden van werken met name zal gaan om het bouwen van nieuwe woningen voor de opvang of huisvesting. Aanbestedende diensten moeten voor elk afzonderlijk project waarvoor zij een overheidsopdracht wensen te vergeven, bepalen of het Europese drempelbedrag (€ 5.225.000,-) wordt overschreden. Van belang is dat de aanbestedingsregels in beginsel niet van toepassing zijn op dienstenopdrachten met betrekking tot het huren van bestaande gebouwen (art. 10 sub a richtlijn 2014/24). Indien er bestaande gebouwen beschikbaar zijn (bijvoorbeeld kazernes, scholen, sportzalen), kunnen decentrale overheden in sommige gevallen in huisvesting voorzien zonder verplicht te zijn een (Europese) aanbestedingsprocedure te voeren.
Dit kan anders zijn wanneer er bijvoorbeeld omvangrijke aanpassingen worden gedaan aan bestaande gebouwen of wanneer er bij gronduitgifte of (ver)huurafspraken vergaande eisen door de gemeente worden opgelegd aangaande de bebouwing. In dat laatste geval is het namelijk mogelijk dat er door het opleggen van de vergaande eisen wel sprake is van een overheidsopdracht voor werken in de zin van art. 2 lid 6 richtlijn 2014/24.
Leveringen
Eveneens kan er een (Europese) aanbestedingsplicht bestaan voor overheidsopdrachten voor leveringen, bijvoorbeeld wanneer een gemeente producten aanschaft ten behoeve van asielzoekers en vluchtelingen, indien het drempelbedrag van € 209.000,- wordt overschreden. Het gaat hier hoofdzakelijk om de verstrekking van hulpgoederen zoals tenten, kleding, bedden en levensmiddelen.
Diensten
Bij overheidsopdrachten voor diensten ten behoeve van vluchtelingen gaat het bijvoorbeeld om opdrachten voor het verlenen van diensten op het gebied van gezondheid, reiniging, catering en beveiliging. Hiervoor geldt hetzelfde drempelbedrag als voor leveringen. Het is ook mogelijk dat dergelijke diensten als sociale of andere specifieke diensten worden aangemerkt. Hierbij kunt u denken aan gezondheidsdiensten of maatschappelijke dienstverlening aan vluchtelingen. In deze gevallen geldt er een drempelbedrag van € 750.000,-. Ook is er een lichter aanbestedingsregime van toepassing. De toepasselijke aanbestedingsprocedure voor sociale en andere specifieke diensten wordt in deze praktijkvraag behandeld.
Verkorte aanbestedingsprocedures?
Aanbestedende diensten moeten in beginsel overheidsopdrachten aanbesteden volgens de (Europese) openbare of niet-openbare procedure (art. 28 richtlijn 2014/24). Er kan echter sprake zijn van een urgente situatie, waardoor het niet haalbaar is om de regulier voorgeschreven termijnen van dergelijke Europese aanbestedingsprocedures in acht te nemen. De richtlijn biedt in dat geval de mogelijkheid om een verkorte aanbestedingsprocedure toe te kunnen passen, mits de urgentie kan worden onderbouwd door de aanbestedende dienst.
Voor dergelijke urgente gevallen kunnen aanbestedende diensten gebruik maken van een versnelde niet-openbare aanbestedingsprocedure (art. 28 lid 6). Hierbij wordt de minimumtermijn voor het indienen van een verzoek tot deelneming van dertig tot vijftien dagen verkort. Voor het indienen van een inschrijving wordt de minimumtermijn verkort naar tien dagen. Ook is het mogelijk een versnelde openbare procedure te volgen in geval van urgente situaties. Hierbij is de termijn voor het indienen van inschrijvingen verkort tot ten minste vijftien dagen (art. 27 lid 3).
Dwingende spoed
Naast de versnelde procedures kan er ook sprake zijn van een situatie van dwingende spoed met betrekking tot overheidsopdrachten voor werken, leveringen of diensten ten behoeve van vluchtelingen en asielzoekers. Dit is geregeld in art. 32 lid 2c richtlijn 2014/24 en betreft een zogenaamde restrictieve uitzonderingsgrond. In het geval van dwingende spoed kan de aanbestedende dienst kiezen voor toepassing van de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking. Het gaat zogezegd wel om uitzonderlijke gevallen waarvoor strikte voorwaarden gelden. De aanbestedende dienst zal onder meer aannemelijk moet maken dat de normale termijnen niet acht kunnen worden genomen en dat ook de verkorte termijnen van de versnelde openbare of niet-openbare procedure tekortschiet.
